“Svaki četvrti pacijent sa ovom bolešću se dijagnostikuje u stadijumu kada je bolest proširena to jeste kada se radi o metastaznoj fazi bolesti. Dodatno, jedna četvrtina onih koji su otkriveni u ranoj fazi bolesti će tokom liječenja i praćenja bolesti dobiti metastaze. Zadnjih godina je primjećen porast učestalosti ove bolesti kod mlađih od 45 godina a bez poznatih faktora rizika”, kaže dr Lekić.
Saopštene tri važne činjenice, kaže direktorica Instituta za onkologiju, nas upozoravaju ali i obavezuju da kao društvo učinimo sve potrebne korake kako bismo uticali na smanjenje broja oboljelih, kroz mjere primarne prevencije odnosno uticaja na faktore rizika za ovu bolest.
“Isto tako nas moraju obavezati na akcije koje se tiču otkrivanja bolesti u ranom stadijumu, a to je prije svega efikasno i kontinuirano sprovođenje nacionalnog skrining programa, ali i upoznavnje šire javnosti sa mogućim spektrom znakova i simptoma ove bolesti kako bi bili adekvatno i na vrijeme prepoznati od strane pojedinca i time omogućili otkrivanje bolesti u ranoj fazi”, upozorava dr Lekić.
U svijetlu upozoravajućih podataka o učestalosti i smrtnosti od ove boesti crnogorsko Udruženje medikalnih onkologa, u saradnji sa drugim specijalnostima koji se bave dijagnostikom i liječenjem ove bolesti, po prvi put sprovodi Nacionalnu kampanju „slušajte svoj stomak“ sa ciljem edukaciju opšte javnosti o znacima i simptomima koji mogu upozoriti na postojanje raka debelog crijeva.
Kampanja se sprovodi tokom marta mjeseca, koji se u svijetu obilježava kao mjesec borbe protiv raka debelog crijeva, i ima za cilj da u fokus stavi činjenicu da je bolest otkrivena u ranom stadijumu izlječiva.
“Šta više, tokom kolonoskopskog pregleda ( u skriningu za asimptomatsku populaciju sa pozitivnim testom na skriveno-okultno krvarenje ili kod onih koji su se javili zbog postojanja nekih od simptoma) ukoliko se detektuje polip, rak debelog crijeva se može spriječiti endoskopskim otklanjanjem polipa, čime se otklanja i supstrat za nastnak maligne bolesti”, objašnjava dr Lekić.
Kao najčešće simptome ona navodi pojavu krvi u stolici, grčevite bolove u trbuhu, promjenu habitusa pražnjenja crijeva koje se prije svega odnose na smjenu tečnih stolica sa periodima zatvora, promjenu oblika i konzistencije stolice (tanka stolica poput olovke), ali i pojavu nekih opštih simptoma poput slabosti, malaksalosti, nemotivisanosti i umora koji ne prolazi odmorom, a koji mogu biti znaci nedostatka krvi tj. anemije povezane sa niskim nivom gvožđa kao poslijedice hroničnog gubitka krvi uslijed malog, okom nevidljivih krvarenja iz tumora u debelom crijevu.
“Svaka anemija kod muškarca i kod žene u menopauzi zahtjeva ispitivanje u pravcu isključivanja postojanja raka debelog crijeva. Tačan uzrok nastanka karcinoma debelog crijeva nije u potpunosti poznat. Smatra se da nastaje kao posljedica udruženog djelovanja naslednih faktora, faktora sredine i načina života. Najviše do sada ispitivani faktori rizika za nastajanje raka kolorektuma su klasifikovani na nepromenjive i promenjive (faktori podložni prevenciji). Faktori rizika na koje ne možemo uticati su uzrast (učestalost raste sa godinama starosti), lična anamneza za polipozu, inflamatorna oboljenja crijeva, nasledni faktori i bolesti kao što su nasljednje polipoze i slični sindromi”, kaže dr Lekić.
Ona dodaje da su faktori rizika na koje možemo uticati ishrana bogata crvenim mesom i životinjskim vlaknima, mesne prerađevine, masti, dijetetska vlakna-mala količina vlakana u ishrani, gojaznost, dijabetes, izostanak i neadekvatna fizička aktivnost, alkohol i pušenje .
“Prevencija karcinoma debelog crijeva predstavlja skup postupaka koji se sprovode sa ciljem spriječavanja nastanaka bolesti i ranog otkrivanja iste. Primarna prevencija kolorektalnog karcinoma podrazumeva mjere i postupke koji se sprovode prije pojave raka sa ciljem da ne dođe do njegovog nastanka. Eliminisanjem ili smanjivanjem stepena izloženosti čovjeka faktorima rizika doprinijeće smanjivanju učestalosti ovog tumora”, precizira naša sagovrnica.
Prema njenim riječima sekundarna prevencija podrazumijeva edukaciju i organizovanje preventivnih pregleda kod rizične grupe pacijenata i kod pacijenata preko 50 godina starosti bez pozitivne anamneze sa ciljem otkrivanja bolesti u ranom-izliječivom stadijumu ili premaligne lezije.
SAVJETI DR LEKIĆ: Kako spiječiti nastanak bolesti
- U svakodnevnu ishranu uvedite što više: povrća i voća, namirnica bogatih vlaknima, žitarice od cijelog zrna! Ovakav način ishrane može pomoći redovnom pražnjenju crijeva.
- Trudite se da ne konzumirate alkohol! Ako to ipak činite, potrudite se da to bude povremeno i u umjerenim količinama.
- Nemojte pušiti!
- Budite fizički aktivni svaki dan! 30 minuta dnevno puno znači!
- Održavajte normalnu tjelesnu težinu! Ukoliko ste gojazni, potrudite se da smršate!
- Upoznajte se sa porodičnom istorijom oboljevanja od malignih bolesti! Važno je da znate da ih je bilo, posebno ako su se pojavljivala u ranoj životnoj dobi članova uže porodice.
Rano otkrivanje(skrining) raka debelog crijeva: - Podrazumijeva testiranje zdravih osoba bez prisutnih simptoma i znakova bolesti, a u cilju otkrivanja promjena, najčešće polipa koje prethode nastanku raka ili otkrivanju raka u ranoj fazi.
- Imunohistohemijski test za rano otkrivanje okultnog krvarenja u stolici najčešće je korišćena dijagnostička metoda.
- Prisustvo krvi u stolici često je prvi znak postojanja polipa ili karcinoma.
- Sve osobe koje imaju od 50. do 74. godine trebalo bi da urade ovaj test!
Važne činjenice - 80% do 95% bolesnika s kolorektalnim karcinomom može se izliječiti ako se dijagnoza bolesti postavi u ranom stadijumu.
- Uvođenjem organizovane, dokazano djelotvorne metode ranog otkrivanja raka debelog crijeva, za očekivati je da će se značajno smanjenjiti stope morbiditeta i mortaliteta uzrokovane ovom bolešću
60% karcinoma debelog crijeva može biti spriječeno redovnim kontrolama, skriningom kao i ranom dijagnostikom.
Ko su osobe u riziku - U visokom riziku za nastanak karcinoma debelog crijva su sve one osobe koje su ranije imale adenomatozni polipi, upalne bolesti crijeva (ulcerozni kolitis ili Chronova bolest), osobe koje imaju porodična-familijarna polipoza, osobe koje su ranije imale kolorektalni karcinom, osobe sa simptomima i znacima koje pobuđuju sumnju na tumor debelog crijeva
- Umjereni rizik imaju osobe starije od 45 godina bez simptoma i znakova koje pobuđuju sumnju na tumor debelog crijeva
- Niski rizik imaju sve asimptomatske osobe mlađe od 45 godina
- Liječenje i ishodi liječenja zavise od toga u kom je stadijumu bolest otkrivena. Bolest otkrivena u ranom staduijumu je i u 90% slučajeva izliječiva. S toga je obaveza onkologa, kao onih koji najčešće pacijentima saopšavaju dijagnozu maligne bolesti, da zajedno sa kolegma drugih specijalnosti , te relevantnim instancama koje određuju zdravstvenu politiku naše zemlje, učine sve da se što veći procenat karcinoma debelog crijeva spriječi, a oni koji se razviju otkriju u ranom stadijumu bolesti kadau su u vše od 90% izliječivi.
Preporučeno
Video