Ministarstvo finansija objavilo je na javnu raspravu nacrt programa ekonomskih reformi 2025–2027. godine. Program ekonomskih reformi Crne Gore predstavlja instrument za planiranje ekonomske politike zemlje i upravljanje reformama i najvažniji je dokument u ispunjavanju ekonomskih kriterijuma u pristupnim pregovorima za članstvo u EU.
“U narednom periodu, očekuje se dalje očuvanje makroekonomske i stabilnosti javnih finansija, uz dinamiziranje ekonomskog rasta i investicionog ciklusa u državi”, kaže se nacrtu programa.Ekonomski rast
Navodi se da će shodno osnovnom makroekonomskom scenariju, crnogorska ekonomija u srednjem roku prosječno godišnje rasti po stopi od 3,7 odsto, odnosno po godinama, 4,8 odsto u 2025, 3,2 odsto i 3,1 odsto u 2026. i 2027. godini.
“Prognoze rasta za srednjoročni period temelje se na nastavku trenda rasta domaće potrošnje, intenziviranju investicionog ciklusa kroz olakšanje biznis barijera, ali i povoljnim kretanjima u turizmu. U narednim godinama, očekuje se nastavak visoke privatne potrošnje, na bazi implementacije mjera fiskalne reforme, kroz povećanje minimalne zarade od 600 eura (za zaposlene do V nivoa kvalifikacije obrazovanja), odnosno 800 eura (VI i viši stepen obrazovanja) i rasta prosječne zarade usljed smanjenja stope doprinosa na penzijsko-invalidsko osiguranje sa ukupno 20,5 odsto na deset odsto”, stoji u nacrtu programa. Očekuje se da privatna potrošnja biće intenzivirana i na bazi porasta zaposlenosti, ekspanzije kreditne aktivnosti, većih doznaka iz inostranstva, uz dalje povećanje prosječne penzije.
“Lična potrošnja domaćinstava će shodno reformi poreske politike biti naročito snažna u 2025. godini, u kojoj je prognoziran njen rast od 7,2 odsto. U srednjem roku, usljed visoke tekuće budžetske i rasta javnih investicija, prognozira se da će javna potrošnja rasti po prosječnoj godišnjoj stopi od 2,6 odsto”, piše u Vladinom dokumentu.
Dodaje se da se usljed usporavanja pritisaka cijena na evropskom nivou, očekuje postepeno usporavanje inflacije, koja će prosječno iznositi 2,9 odsto u periodu 2025–2027. godine.
“Postepenom ublažavanju stope inflacije u narednom trogodišnjem periodu doprinijeće smirivanje eksternih kretanja, čiji je budući razvoj i dalje neizvjestan. Stagnaciji i padu domaće mjesečne inflacije od 0,4 odsto u septembru 2024, doprinijelo je sprovođenje programa Vlade za ograničavanje marži, dok je prognozirano da će stabilizacija makroekonomskog okruženja u narednom periodu dodatno doprinijeti ublažavanju inflatornih pritisaka”, navodi se u nacrtu programa.
Istaknuto je da snažna potrošnja domaćinstava, povećanje minimalne i prosječne zarade i minimalne i prosječne penzije, reforme poreske politike i poslovnog ambijenta, rast investicione aktivnosti i nastavak rasta u turizmu, uz mjere sektorske podrške i relevantne prognoze ekonomske aktivnosti i inflacije u Evropi, čine osnovne pretpostavke makroekonomskog scenarija u srednjem roku.
Ističe se da Crna Gora bilježi najnižu stopu nezaposlenosti u istoriji „što je rezultat uspješnih mjera za aktiviranje tržišta rada i podršku privatnom sektoru“.
“Programi podrške preduzetništvu i investicijama, zajedno s modernizacijom poreskog sistema, omogućili su znatan rast zaposlenosti, penzija i zarada, čime se povećava životni standard građana”, navodi se u dokumentu.
Ciljevi
U nacrtu programa ekonomskih reformi saopšteno je da se u oblasti fiskalne politike, glavni ciljevi u periodu 2025–2027. godine odnose na ostvarivanje suficita tekuće budžetske potrošnje, ostvarenje budžetskog deficita na prosječnom nivou od 3,2 odsto BDP-a periodu 2025–2027. godine, nivo javnog duga na prosječnom godišnjem nivou od oko 62,7 odsto u periodu 2024–2027. godine uz neto javni dug na prosječnom godišnjem nivou od 60,2 odsto.
Ciljevi su takođe i obezbjeđivanje uslova da se novo zaduživanje isključivo vrši za finansiranje kapitalnih projekata odnosno otplatu i refinansiranje postojećih dugova države, kao i znatno uvećanje sredstava kroz ulaganje kroz Kapitalni budžet i podršku kroz grantove obezbijeđene od EU ,,čime se otpočinje intenzivan investicioni ciklus i doprinosi ubrzavanju ekonomskog rasta“.
Navodi se da su najznačajnija ulaganja i grantovi EU obezbijeđeni za izgradnju auto-puta (dionica Andrijevica – Mateševo) i rekonstrukciju željezničke infrastrukture koji su već obezbijeđeni.
“Uporedo, kroz Plan rasta za Zapadni Balkan, Crnoj Gori će na raspolaganju biti 383 miliona eura u periodu 2024–2027. godine za sprovođenje strukturnih reformi i ulaganje u infrastrukturu. Preostala sredstva neohodna za ambiciozni plan izgradnje infrastrukture, kojom će se omogućiti, širenje ekonomskog potencijala obezbijediće se iz kreditnih sredstava”, kaže se u dokumentu.
Jedan od ciljeva programa ekonomskih reformi 2025–2027. godine u oblasti fiskalne politike je i smanjenje „sive ekonomije“ u cilju omogućavanja fer tržišne utakmice odnosno suzbijanja nelojalne konkurencije, kao i reforma poreske i carinske administracije.
“Strategija upravljanja javnim finansijama u periodu 2025–2027. godine usmjerena je na ostvarivanje suficita tekuće javne potrošnje čime se ostvaruje „zlatno pravilo“ fiskalne odgovornosti, a to je da država sve tekuće obaveze finansira iz tekućih prihoda. Suficit tekuće potrošnje omogućava se i pored smanjenja poreskog opterećenja na zarade, kao mjere implementirane u cilju podrške konkurentnosti privrede kroz kreiranje podsticajne poreske politike. Smanjenjem poreskog opterećenja na zarade, smanjuju se fiksni troškovi za poslodavca, dok se na drugoj strani usljed kompenzatornih mjera obezbjeđuje rast ukupnih javnih prihoda i ne dovodi u pitanje održivost javnih finansija”, piše u dokumentu.
Navedeno je da kroz fiskalnu disciplinu, odgovorno upravljanje dugom i strateška ulaganja u ključne sektore, Crna Gora ostaje posvećena održivom ekonomskom rastu i stabilnosti. – Sve mjere fiskalne politike usmjerene na unapređenje poslovnog ambijenta i konkurentnosti privrede sa jedne i unapređenje standarda građana sa druge strane, uz očuvanje makroekonomske i fiskalne stabilnosti prezentovane su u Fiskalnoj strategiji Crne Gore za period 2024–2027. godine, koju je usvojola Vlada. Usvajanjem Fiskalne stretegije obezbjeđuje se transparentnost fiskalne politike i predvidivost poreske politike, što je posebno važno imajući u vidu da Crna Gora prethodno nije donijela Fiskalnu strategiju od 2021. godine – kaže se u nacrtu programa, koji je na javnoj raspravi.
Državna preduzeća
Najavljena je i reforma upravljanja preduzećima u vlasništvu države. Tim povodom su i u ovoj godini realizovane neke od aktivnosti, kao što su, između ostalog, analiza institucionalnog i regulatornog okvira za poslovanje javnih preduzeća i privrednih društava u većinskom vlasništvu države, koju je usvojila Vlada u julu ove godine.
Podsjeća se da je i ove godine na veb-stranici Ministarstva finansija objavljen ažurirani Registar privrednih društava i javnih preduzeća sa centralnog nivoa vlasti, zaključno sa posljednjim dostupnim podacima za 2023. godinu.
“U saradnji sa ekspertima Međunarodnog monetarnog fonda (MMF), tokom juna 2024. godine, održana je četvrta misija obuka na daljinu, na temu snaženje nadzora nad preduzećima u državnom vlasništvu, kako bi zaposleni Direkcije za fiskalne rizike javnih preduzeća ojačali svoje kapacitete za analizu i izvještavanje o fiskalnim rizicima koji proizilaze iz poslovanja sektora državnih preduzeća. Tokom jeseni 2024. Ministarstvo finansija je samostalno održalo godišnje sastanke sa 13 privrednih društava/javnih preduzeća. U planu je da ovo bude kontinuirana praksa u budućnosti”, piše u dokumentu.
Takođe su i pripremljene pojedinačne analize poslovanja za 15 preduzeća koja su ocijenjena kategorijom visokog fiskalnog rizika (kategorije 4 i 5).
Pripremljena je i analiza ključnih agregatnih rezultata sektora državnih preduzeća zaključno sa 2023. godinom sa izjavom o fiskalnim rizicima. Dokument će, kako je najavljeno, tokom decembra biti upućen Vladi na razmatranje i usvajanje.
Preporučeno
“Naredni koraci reforme su priprema nacrta zakona o upravljanju privrednim društvima u državnom vlasništvu, donošenje vlasničke politike države, priprema strateškog dokumenta za upravljanje javnim preduzećima i privrednim društvima koja su u većinskom državnom vlasništvu sa akcionim planom dalje reforme u sektoru državnih preduzeća”, navodi se u nacrtu programa.
Video