“Kao i u proteklom periodu, izbori u Crnoj Gori su sa posebnom pažnjom ispraćeni u regionu. Politički subjekti, mediji i aktivisti iz Srbije su pratili, komentarisali i uključivali se u izborni proces. Većina se nedvosmisleno svrstala na stranu Andrije Mandića, a zatim u drugom krugu Jakova Milatovića. Podrška koju je Milatović dobijao od pomenutih struktura uglavnom se zasnivala na njihovim pretenzijama da Đukanović bude poražen, budući da je novoizabrani predsjednik nakon 2. aprila bio kritikovan sa istih adresa koje su mu formalno ukazale podršku u toku kampanje. Posebno su se u toj podršci isticale ekstremne desničarske strukture, dok se medijska potpora iz Beograda ispoljavala i kroz dezinformacije i senzacionalističke narative koji su u većini targetirali Đukanovića i pojedince bliske njemu”, stoji u analizi.
S druge strane, primjetna je bila kontinuirana podrška Đukanoviću od strane određenih političkih i medijskih aktera iz regiona, poput BiH, Kosova, Hrvatske i Srbije uz narativo o potrebi očuvanja crnogorske nezavisnosti i državnosti.„Iako se može konstatovati da je ovoga puta izostala kampanja intenziteta Bitke za Nikšić, treba imati u vidu da su prosrpske i proruske strukture u Crnoj Gori, nakon 30. avgusta,instalirane po dubini državnih institucija što omogućava realizaciju interesa spoljnih aktera koji su u permanentnom sukobu sa spoljnopolitičkim opredjeljenjima i vrijednosnim sistemom na kojem Crna Gora počiva“, navode iz DFC-a.
U kampanju se direktno uključila SPC
Prema njihovim riječima, osim partija, kandidata, medija i dijela javnosti, u kampanju se direktno uključila i Srpska pravoslavna crkva (SPC).
„Da političko djelovanje SPC nije prošlost pokazao je blagoslov mitropolita Joanikija za održavanje parlamentarnih izbora, koji u tom momentu još uvijek nijesu bili raspisani, ali i direktno miješanje u kampanju za predsjedničke izbore. SPC je tokom oba izborna kruga imala svoje političke preferencije, učestvovala u promotivnim aktivnostima pojedinih kandidata, te javno sugerisala građanima za koga treba da glasaju, odnosno ko je nepoželjni kandidat. Uoči drugog kruga, SPC je pozvala vjernike i ljude dobre volje da izađu na izbore i navela da kandidat Milo Đukanović vodi anticrkvenu kampanju. SPC je podržavala jednu političku stranu i kritikovala drugu, što je dovelo do nejednakosti u medijskom prostoru i mogućeg uticaja na izborni proces“, stoji u analizi.
Mitropolit Joanikije Mićović je, dodaju, na samom početku kampanje poručio da je vrijeme da Đukanović ode. Drugi visoki predstavnik SPC u Crnoj Gori, Metodije Ostojić, učestvovao je u promotivnim aktivnostima kandidata Andrije Mandića. SPC je par dana pred prvi krug izbora dala blagoslov svima koji se bore protiv anomalija štetnih po društvo i opasnih po crkvu.
„Pred drugi krug, poruka SPC je bila još jasnija – kampanja Đukanovića je označena kao anticrkvena, retorika kao necivilizovana, a politika kao svađalačka i građani su pozvani da na izborima potvrde da je ta politika prevaziđena“, navode iz DFC-a.
Mediji iz Srbije pokušali da utiču na javno mnjenje
„Kao i tokom parlamentarnih izbora 2020. godine i lokalnih izbora u Nikšiću 2021. godine, mediji iz Srbije su prednjačili u izvještavanju o situaciji u Crnoj Gori tokom predsjedničkih izbora. Naslovi članaka su nerijetko bili tendenciozni i obojeni senzacionalizmom“, uočavaju iz DFC-a..
Na taj način se, prema njihovim riječima, pokušalo uticati na javno mnjenje, a često i obmanuti javnost u Crnoj Gori. To posebno zabrinjava s obzirom na veliku čitanost srpskih medija u Crnoj Gori.
„Prevladali su isti narativi i predviđanja o krajnjem ishodu izbora tokom prvog idrugog kruga predsjedničkih izbora. Dok su u ranijim izbornim ciklusima prednjačili široj javnosti poznati srpski tabloidi, sada su u prvom planu bili marginalni srpski portali koji nemaju veliku popularnost i koji se inače Crnom Gorom bave sporadično. U pitanju su portali Nacionalist, Vaseljenska TV i Naša Borba, koji su plasirali na desetine lažnih vijesti tokom dva izborna kruga“, navodi se u analizi.
I društvene mreže izvor dezinformacija i lažnih vijesti
Pored portala značajan kanal za širenje dezinformacija, lažnih vijesti i narativa tokom predsjedničkih izbora bile su društvene mreže, koje sve češće postaju izvor informacija za medije.
„Digitalni forenzički centar je kao izvore netačnih informacija registrovao naloge na Tviteru i Fejsbuku, posebno u prvom krugu predsjedničkih izbora, kada su najčešće fabrikovana nepostojeća istraživanja javnog mnjenja i objave sa proizvoljnim procentima podrške kandidatima uz zloupotrebu naziva neke kredibilne istraživačke agencije kao izvora, a sve s ciljem obmanjivanja javnosti“, kazali su iz DFC-a.
U susret prvom krugu predsjedničkih izbora, DFC je uočio koordinisanu aktivnost Fejsbuk stranica koje su dijelile lažnu vijest o navodnom istraživanju javnog mnjenja koje je naručila Njemačka ambasada u Crnoj Gori u susret predsjedničkim izborima.
“Lažnu vijest je objavio srpski portal Glas javnosti, sadržaj preuzeo portal Borba, ali i nekoliko Fejsbuk stranica. Prva od njih, Nikšić ponosni srpski grad bila je ažurna u periodu lokalnih izbora u Nikšiću 2021. godine, kada je učestvovala u kooridnisanim aktivnostima. Sa pomenute stranice, lažna vijest o istraživanju je koordinisano podijeljena na veći broj drugih adresa, sa nekoliko istih profila. DFC je tokom cijelog izbornog ciklusa uočio veliki broj sinhronizovanih aktivnosti, odnosno dijeljenje linkova, objava, video sadržaja, fotografija u kratkom vremenskom periodu po istoj matrici”, navodi se u analizi.
Nadležni organi bi morali ozbiljno pristupiti redukovanju problema dezinformacija
U susret predstojećim vanrednim parlamentarnim, ali i svim narednim izborima, Crna Gora mora pronaći način da se izbori i prevaziđe probleme disfunkcionalnosti institucija, nesređenog biračkog spiska i izbornog zakonodavnog okvira, uz uspostavljanje institucionalnih kapaciteta za nadgledanje i pravovremeno i odlučnije suprotstavljanje stranim uticajima na izborne procese.
„Usljed nedostatka snažnih demokratskih institucija, kao i manjka povjerenja građana u njih, uz visok stepen društvene polarizacije i pasivan pristup političkih lidera, omogućeno je miješanje stranih aktera u izborne procese u Crnoj Gori, koji su u permanentnom sukobu sa demokratskim, liberalnim i anti-fašističkim vrijednostima na kojima se temelji moderna crnogorska država“, navode iz DFC-a..
Za razliku od nekih ranijih izbornih ciklusa i pojavljivanja ad hoc portala za jednokratnu upotrebu u propagandne svrhe (Udar, Jasno, 24hrs i drugi), DFC tim ovog puta nije zabilježio pojavu novih medija, već reaktivaciju inače pasivnih portala iz inostranstva.
„Nadležni organi bi morali ozbiljno pristupiti redukovanju problema dezinformacija u crnogorskom društvu. S tim u vezi postavlja se pitanje političke volje, budući da je, uprkos zabraniemitovanja RT i Sputnik na teritoriji Crne Gore, moguće nesmetano pristupiti njihovim portalima. Vlada Crne Gore mora preuzeti mnogo aktivniju ulogu i odgovornost za borbu protiv medijskih manipulacija, što podrazumijeva edukaciju javnosti, jačanje medijskih sloboda i afirmisanje međunarodne saradnje. Takođe, mora se ulagati u edukaciju, osnaživanje i podizanje svijesti javnosti o dezinformacijama u medijima i na društvenim mrežama, uz afirmisanje obaveze poštovanja Zakona o medijima i formatima koji faktički funkcionišu kao mediji, a nijesu upisani u evidenciju medija.
Preporučeno
Od koristi bi bilo uspostavljanje efektivnije saradnje između civilnog sektora i državnih institucija koja bi dodatno obezbijedila regularnost izbornih procesa i smanjila polarizaciju koja opterećuje crnogorsko društvo“, zaključuju.
Video