Što je presudilo da borbu za zdravlje pacijenata nastavite baš u Crnoj Gori?
Odlučila sam se jer je Crna Gora još 2019. godine, kada sam dobila nagradu za naučna dostignuća u medicini, pokazala, izborom oblasti za koje se nagrada dodeljuje dijaspori, da je zemlja moderne misli i da kao savremena država ume da gradi mostove među ljudima.Najavljeno je da ćete ambulantno dijagnostifikovati i liječiti onkološke i hematološke bolesti kod pacijenata iz Crne Gore, Srbije i cijelog Balkana. Koliko možete da pomognete pacijentima u ambulantnom liječenju i kuda mogu da pođu na dalje liječenje pacijenti kojima je potrebno hospitalizovanje?
Mislim da pacijentima mogu ambulantno da ponudim pre svega najsavremeniju molekularnu dijagnostiku, bez koje se trenutno ne može zamisliti lečenje hematoloskih i onkoloških bolesti. Cilj je da pacijenti kod kojih je neophodna terapija u bolničkim uslovima ostanu u Crnoj Gori na lečenju, jer svaki odlazak u inostranstvo na dalje lečenje, ne samo da je veliki trošak, već i veliki stres, ne samo za pacijenta, nego i za njegovu porodicu. Mislim da Vi to, kao moja bivša pacijentkinja možete i da potvrdite.
Da li mislite da bi zdravstveni sistem Crne Gore trebalo da ojača odjeljenje hematologije koje postoji samo u Podgorici i da planira, makar na duže staze otvaranje specijalnog odjeljenja za liječenje hematoloških onkoloških pacijenata? Ranije je postojala saradnja sa VMA klinikom u Beogradu u Srbiji, kao i sa klinikom „Malteser ST. Franziskus“u Flenzburgu, kao i sa “Acibadem” klinikom u Turskoj.
Zdravstveni sistem Crne Gore je već planirao da se i hematologija i onkologija razviju na evropskom nivou dijagnostike i lečenja bolesnika; to sam videla iz mnogobrojnih primera gde je pacijentima u Crnoj Gori omogućena najsavremenija terapija. Mislim da uskoro u oblasti hematologije i onkologije neće biti potrebni ugovori sa klinikama iz inostranstva.
Jesu li bolesti koje Vi liječite i dalje kao i ranije u velikoj mjeri prisutne među stanovništvom na Balkanu? Da li je medicina došla do saznanja zašto je pojava takvih bolesti sve više prisutna i rasprostranjena na ovim prostorima? Imate li uporedne podatke sa Njemačkom, primjera radi?
Učestalost malignih bolesti na Balkanu je identična sa učestalošću malignih bolesti u Nemačkoj. Ono što se razlikuje je smrtnost na godišnjem nivou, koja je po statistici koju nacionalni registri za maligne bolesti objavljuju niža u Nemačkoj. Maligne bolesti se u današnje vreme brže dijagnostikuju, terapija se započinje ranije i postale su hronične bolesti o kojima se priča, i sa kojima se živi.
U kojoj mjeri medicina može da dokuči uzroke pojave malignih boleseti kod onkoloških i hematoloških pacijenata?
Medicina je već kod velikog broja bolesti dokazala uzroke pojave maligne bolesti. Uzmite na primer karcinom pluća, koji se najčešće javlja kod pušača. Kada bi se prestalo sa pušenjem, imali bismo značajno manje kacinoma pluća. Takođe se zna da do karcinoma grlića materice najčešće dolazi zbog virusne infekcije koja se prenosi polnim odnosom. Uvođenjem vakcinacije protiv ovoga virusa se kod devojčica smanjuje učestalost ovoga karcinoma.
Kako pristupate pacijentu kada prvi put dođe da potraži Vašu pomoć? Smatrate li da je važno uspostavljanje odnosa povjerenja i da li mislite da pacijent koji strahuje od ozbiljne dijagnoze, zavrjeđuje strpljenje i poseban odnos ljekara prilikom prvog pregleda?
Pacijentu pristupam kao što bih pristupila svom najrođenijem, na razgovor kada mu saopštavam dijagnozu i mogućnosti lečenja uvek pozovem jos jednog člana porodice po izboru pacijenta. Veliki broj pacijenata zaboravi jako puno posle prvog razgovora, a kako se radi o hroničnim bolestima, razgovore treba u intervalima ponavljati.
Liječili ste više od 50.000 onkoloških i hematoloških pacijenata. Uradili ste 2.500 transplantacija matičnih ćelija sa najvišim stepenom uspješnosti u svijetu. Čemu pripisujete takve vrhunske rezultate i ukupnu uspješnost liječenja oboljelih od kancera i hematoloških bolesti koja doseže 90 procenata?
Pre svega individualnom pristupu pacijentu, preciznoj molekularnoj dijagnostici i lekovima koji su razvijeni za određene bolesti. Kao primer mogu da navedem hroničnu mijeloidnu leukemiju. Do 2000. godine smo u celoj Evropi ovu leukemiju lečili sa transplantacijom matičnih ćelija od srodnog ili nesrodnog donora. Tada je pronađen i registrovan prvi lek iz grupe tirozin kinaza inhibotora, Imatinib, koji je doveo do izlečenja ove bolesti i koja se samo u vrlo retkim slučajevima leči transplantacijom matičnih ćelija. Međutim, nauka nije stala sa pronalskom Imatinib-a već se i dalje razvijala, tako da trenutno imamo na raspolaganju još pet različitih lekova za pojedine mutacije.
Zavidan nivo liječenja i tehničke opremljenosti klinike „Malteser ST. Franziskus“ vjerovatno je među najprestižnijima u Evropi. Da li znate je li i dalje na snazi ugovor o saradnji našeg Ministarstva zdravlja, odnosno Fonda zdravstva sa klinikom u Flenzburgu za liječenje pacijenata iz Crne Gore u toj klinici?
Kod naših ljudi vlada mišljenje da je najbitnija klinika u kojoj se lečite! Naši lekari im preporučuju London, Pariz, Rim, velike centre, što je potpuno pogrešno. Najbitnije je da vas leči lekar sa iskustvom i sa postignutim vrhunskim rezultatima u toj oblasti medicine koja vam je potrebna, i da se, po mogućstvu maksimalno posveti bolesniku. Imate i pacijenata koji su poslati kod zvučnih profesora iz medicine, koji vode velike centre, a nisu uopšte videli tog profesora tokom lečenja! Flenzburg je srednji centar i ja sam ponosna na sve što sam postigla. Drago mi je da i nemački i pacijenti sa Balkana rado dolaze kod mene na lečenje.
Dr Basara sa nekima od svojih pacijenata
Imate li podatak koliko pacijenata sa Balkana i iz Crne Gore je bilo na transplantaciji matičnih ćelija kod Vas u klinici u Flenzburgu?
O broju transplantiranih matičnim ćelijama, bilo da su u pitanju nemački ili strani pacijenti, podaci se dostavljaju redovno nemačkom centralnom registru i oni nam svake godine u junu, za prethodnu godinu, dostavljaju statistiku o broju i uspešnosti za sve centre u Nemačkoj, kojih je preko 100. Od skoro 2.500 transplantacija koje sam uradila u Nemačkoj, u Flenzburgu sam transplantirala blizu 500 pacijenata, od toga je oko 100 sa Balkana.
Koji su to znakovi upozorenja, na koje bismo trebali da obratimo pažnju, a koje nam šalje organizam kako bi nam skrenuo pažnju da nešto nije uredu?
Najčešće se javljaju gubitak težine, pojačano noćno znojenje, temperature, zamor, povećanje limfnih žlezda, glavobolje, hronični kašalj, krv u ispljuvku ili u stolici, bolovi u stomaku, bolovi u kostima, otežano gutanje ili disanje. U tom slučaju bi trebalo odmah se obratiti lekaru. Nažalost, neke bolesti dugo ne daju simptome i otkrivaju se zbog toga tek u uznapredovalom stadijumu bolesti. Zato je važno, jednom godišnje otići na pregled kod porodičnog lekara i uraditi krvnu sliku i biohemiju, a kod žena i ginekološki pregled. Posle navršene pedesete godine važno je uraditi kolonoskopiju, a kod muškaraca pregled prostate.
Tokom rada na klinici u Flenzburbu imali ste, u svrhu što boljeg liječenja pacijenata, svakodnevno konstultacije sa kolegama iz drugih klinika? Koliko je trakav pristup važan i da li biste savjetovali svoje kolege ljekare na Balkanu da budu otvoreni za savjetovanje sa kolegama na sličan način?
Kultura tzv “second opinion” ili “drugog mišljenja” u Nemačkoj postoji od kako sam počela da radim 1997. godine i potpuno je podrazumljiva. Zdravstvena osiguranja, i državna i privatna, savetuju pacijente pismeno da potraže pre početka terapije drugo mišljenje. U razgovoru koji vodim sa pacijentom i porodicom takođe uvek na kraju razgovora navedem kod kojih kolega u blizini mogu da se jave. Uvek mi je “puno srce” kada se pacijent posle toga ponovo javi kod mene za početak terapije, i zbog toga što sam mu ulila poverenje, i zbog toga što smo mnogo bliži od drugih centara. Mislim da i kod nas na Balkanu ima pomaka u tom smislu, što je naravno izuzetno važno.
Znamo da ste tokom rada u klinici „Malteser ST. Franziskus“ u Flenzburgu pomno pratili sva najnovija dostignuća u oblasti medicine kojom se bavite. Da li namjeravate i nakon penzionisanja da nastavite na isti način?
Naravno, bez toga nema savremene terapije. I dalje sam zainteresovana za najnovija dostignuća iz oblasti hematologije i onkologije i imam nameru da prisustvujem odabranim evropskim i svetskim kongresima. Osim toga, naučna dostignuća se, zahvaljujući savremenoj tehnologiji, koju su razvili mašinski i elektroinženjeri, tako brzo razvijaju da, ako tri meseca ne pročitate nijedan naučni rad, već ste u ozbiljnom zaostatku. Zbog toga lekarske komore očekuju da svaki lekar godišnje najmanje 50 CME poena sakupi učestvovanjem na različitim edukacijama.
Da li ćete nakon penzionisanja na neki način biti povezani sa klinikom „Malteser St. Franziskus“, odonosno da li ćete biti u prilici da im ponekad pomognete?
Preporučeno
Ponudili su mi dve opcije da me zadrže u bolnici, odlučila sam se za opciju da pomognem savetima mojoj naslednici kod transplantiranja matičnih ćelija.
Video