Ovakav odgovor Zaštitnika, koji potpisuje zamjenik kancelarije u Kotoru, nadležne za reon Primorja, stigao je 22. maja na adresu
Komunice NG, tri mjeseca od upućene inicijative i tek nakon naknadne urgencije u postupanju, iako je očekivani rok za odgovor bio osam dana.Crmničanin Igor Gojnić iz NVU Komunica NG, koje proteklih godina ukazuje na nedopustivo ćutanje državne administracije na otuđivanje državnog sakralnog blaga, mjesnih seoskih crkava i grobalja, naveo je da su predstavnici te NVU od Zaštitnika odgovore dobili na sve sem na ključna pitanja.
,,A to su da li je kao strana s aktivnom legitimacijom bio nadležan da blagovremeno reaguje da do upisa ne dođe, posebno nakon niza upozorenja i činjenica da su ovim povodom protiv odgovornih u barskoj područnoj jedinici Uprave za nekretnine podnijete krivične prijave”, kazao je Gojnić Pobjedi.
Zamjenik Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa države Ivan Đurišić je u odgovoru Komunici naveo da će preduzeti sve povodom podneska koji su dobili.
,,Nakon pribavljanja hronologije i arhivske građe za nepokretnosti iz većeg broja katastarskih opština pobliže označenim u Vašem podnesku, steći će se uslovi za provjeru činjenica koje se odnose na otuđenje državne imovine, a o čemu će zakonski zastupnik države Crne Gore obavijestiti nadležne organe, kao i po potrebi preduzeti procesne radnje u pravcu zaštite državne imovine”, navedeno je između ostalog u odgovoru Đurišića, u koji je Pobjeda imala uvid.
Odgovor se odnosi i na niz drugih pojedinačnih inicijativa koje je istim povodom Komunica NG uputila povodom sličnih upisa crkava i grobalja širom Crmnice.
Hronologija slučaja
Uprava za katastar i državnu imovinu područne jedinice Bar donijela je 9. maja 2022. godine pozitivno rješenje na zahtjev Mitropolije crnogorsko-primorske od 15. aprila iste godine, kojim se dozvoljava promjena upisa podataka, osnova prava i nosioca prava u katastru nepokretnosti za crkvu i groblje u Seocima iz dotadašnjeg prava „korišćenja“ u svojinu 1/1 na Mitropoliju.
Mitropolija je, pozivajući se na Zakon o svojinsko-pravnim odnosima, umjesto prava korišćenja tražila da se upiše njeno pravo svojine nad svim katastarskim parcelama iz lista nepokretnosti broj 174 KO Seoca, na kojima se, između ostalog, nalazi ova jedinstvena crkva i groblje.
,,Budući da se u upravnoj stvari radi o pretvaranju prava korišćenja na zemljištu i objektima koji su upisani na imaoca prava pravoslavnu Mitropoliju crnogorsko-primorsku, to su stvoreni uslovi da se izvrši promjena upisa, a u skladu zakonom”, naveli su u obrazloženju rješenja iz područne jedinice Uprave za nekretnine u Baru.
Riječ je o rijetkom sakralnom objektu među crnogorskim pravoslavnim bogomoljama, koji pod jednim krovom spaja dva sakralna objekta, tzv. dvojnu baziliku – Svetog Jovana Krstitelja i Arhangela Mihaila, kao i pripadajuće seosko groblje seočkih bratstava. U katastru, odnosno listu nepokretnosti, bogomolja je upisana pod imenom Crkva Sveti Nikola.
Gojnić je u izjavi Pobjedi podsjetio da su zbog nezakonitog upisa 12. septembra 2023. godine podnijeli krivičnu prijavu protiv odgovornog lica Uprave za nepokretnosti u Baru.
Prema njegovim riječima, na osnovu konkretne prijave protiv samostalnog savjetnika u barskom katastru P. S. koji je potpisao rješenje ništa nije preduzeto, uprkos tome što vrijednost crkve i groblja koja su u sporu uveliko prelazi 200.000 eura, a uz to nepokretnost predstavlja opšte dobro „koje ne može biti osnov upisa svojine na pravno lice bez saglasnosti Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa Crne Gore“.
Gojnić je podsjetio da upravo zakon, na koji se u zahtjevu za pretvaranje prava korišćenja u pravo svojine pozvala Mitropolija, brani mogućnost da groblja kao dobra u opštoj upotrebi budu u bilo čijem vlasništvu sem opštinskom ili državnom (u zavisnosti da li se nalaze u ili van zone regulisane urbanističkim planom), osim ako se za to ponude konkretni dokazi, što, kako je kazao, u ovom slučaju nije ispunjeno.
,,Povodom toga Komunica NG je podnijela cjelokupnu dokumentaciju Zaštitniku 7. februara 2024. godine, koji je bio u obavezi da u roku od osam dana izvrši službeni upit o predmetnom upisu na pravno lice „pravoslavna Mitropolija crnogorsko-primorska“, prilikom kojeg Zaštitnik nije pomenut u rješenju područne jedinice Bar o upisu svojine”, naveo je Gojnić.
Kazao je da su poslije tri mjeseca bez odgovora, 17. aprila ove godine, uputili urgenciju Zaštitniku, u kojoj je upitano da li je nakon dobijenog upita izvršena provjera. Takođe, u upitu je navedeno da li je činjenica što Zaštitnik nije ni pomenut u rješenju prilikom upisa crkve i groblja na Mitropoliju znači da je ta institucija saglasna sa time da nije nadležna u konkretnom slučaju.
,,Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa je na sve odgovorio sem na konkretne upite, pa se postavlja pitanje kako se organizovano dozvoljava da se protivpravno pribavlja imovina u korist stranog pravnog lica koje nema sjedište u Crnoj Gori, a da ljudi koji predstavljaju državu na sve ukazane očigledne dokaze ćute i prave se neznaveni”, kazao je Gojnić, koji je istakao da je nepojmljivo da niko od zvaničnika ne reaguje na ovakvo organizovano krčmljenje imovine ove zemlje.
Krivična prijava
Zbog odluke samostalnog savjetnika u Upravi za katastar i državnu imovinu u područnoj jedinici Bar da crkvu i groblje u Seocima upiše u svojinu Mitropolije, krivičnu prijavu podnio je u septembru prošle godine Vladimir Nikaljević, predsjednik NVU Komunica NG.
U obrazloženju krivične prijave navodi se osnovana sumnja da je krivično djelo učinjeno kršenjem načela javnosti, pouzdanosti, legaliteta formalnosti i određenosti postupka koje nalaže Zakon o državnom premjeru i katastru nepokretnosti.
Naglašava se da je upis svojine učinjen bez ikakve punovažne isprave koja bi sadržavala jasan i nedvosmislen pravni osnov sticanja prava svojine – ugovor o prodaji, razmjeni, drugi jednostrani pravni posao upravljen na prenos svojine ili konkretna sudska odluka, odluka drugog državnog organa saglasno članu 74 i 86 Zakona o državnom premjeru i katastru nepokretnost.
U konkretnom slučaju, kako se navodi u prijavi, odgovorno lice u katastru je „iz navodnog prava korišćenja upisao pravo svojine na subjekat prava (Mitropolija crnogorsko-primorska Cetinje), iako je znao da je posebnim zakonom drugačije određeno i to članom 16, alineja šest Zakona o državnoj imovini prema kojem su groblja lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolaže opština.
To, naveo je Nikaljević u prijavi, isključuje primjenu člana 419, stava prvog Zakona o svojinsko-pravnim odnosima.
,,Takođe, ovlašćeno lice je znalo da su prvoj polovini 1988. godine navedene bogomolje sa zemljištem i grobljem, bez punovažne isprave koja je sadržala jasan i nedvosmislen pravni osnov, u katastru upisane na MPC bez zapisnika, prigovora, bez rješenja koje je bilo sačinjeno u propisanoj formi, pa tako i bez prava žalbe, pa je time MPC Srpske pravoslavne crkve pribavio korist a teže povrijedio prava Opštine Bar kao nosioca prava raspolaganja grobljem i bratstava u Seocima”, navodi se u prijavi.
Kao podnosilac prijave se pojavljuje NVU Komunica NG, dok uporedo Zaštitnik imovinskih prava i interesa opštine Bar, odnosno sama Opština nijednom se nije, prema dostupnim podacima, uključivala u priču, a jedina može da iskoristi pravo aktivne legitimacije i da pokrene sudsku proceduru.
Prijestonica usamljena
Slična situacija je i sa drugim crkvama i grobljima u barskoj i drugim opštinama koje ne reaguju, izuzev Prijestonice, koja je pokrenula zvaničan spor za vraćanje groblja u selu Građani, koje je na sličan način u gotovo identičnoj proceduri upisano u svojinu Mitropolije.
Prijestonica Cetinje podnijela je tužbu Osnovnom sudu u tom gradu protiv pravoslavne Mitropolije crnogorsko-primorske (SPC) kojom se traži da seoska groblja u Građanima, u Riječkoj nahiji, koja su, kako navode, neosnovano upisana na MCP, budu vraćena u vlasništvo države, odnosno na raspolaganje opštini i tretirana kao opšta dobra koja nikako ne mogu biti predmet privatne svojine, odnosno crkvene organizacije.
Prema navodima tužbe, Mitropolija je neosnovano upisana kao vlasnik u listu nepokretnosti br. 109 KO Građani i to na osnovu rješenja Komisije za izlaganje na javni uvid podataka premjera i katastarskog klasiranja zemljišta i utvrđivanja stvarnih prava na nepokretnosti broj 06-4321/109 iz 1989. godine.
Prema ocjeni Zaštitnika, tako zasnovan upis tužene strane nije mogao biti pravno valjani osnov za upis na nepokretnostima označenim kao katastarske parcele 218, 319, 532, 1653, 2139 i 2607 koje se vode kao groblja.
Iz Mitropolije je ranije saopšteno da će, koristeći zakonske mogućnosti, braniti svoju imovinu. Poručili su tada da nadležnim organima Prijestonice, koje je, kako su ocijenili, gradonačelnik Nikola Đurašković uveo u takvu situaciju, ostaje nemogući i „nečasni zadatak da osporavaju nespornu i vjekovnu crkvenu imovinu“.
Dodali su da je riječ o istrajavanju na anticivilizacijskom i nepravednom odnosu prema Mitropoliji i njenoj imovini, te da takvi potezi ne služe vladavini prava niti interesima građana Cetinja i Crne Gore.
Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Prijestonice je ranije obrazložio da su se groblja do stupanja na snagu Zakona o državnoj imovini iz 2009, odnosno dopunama iz 2011. godine, nalazila na zemljištu u društvenoj svojini, a nakon usvajanja tog zakonskog akta su u državnoj svojini i „predstavljaju lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolaže Opština, shodno članu 16 stav 1 alineja 16 Zakona o državnoj imovini“.
Podsjećaju i na član 9, stav drugi Zakona o državnoj imovini, koji precizira da „prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi ne mogu biti objekti privatne svojine“.
Uporedo, navodi se da je odredbom člana 1 Zakona o grobljima iz 1962. godine propisano da je groblje u smislu tog zakona zemljište koje je narodni odbor odredio za sahranjivanje umrlih, kao i svi objekti i uređaji koji se nalaze na tom zemljištu, a služe za sahranjivanje, uređenje i korišćenje groblja, dok je članom 2 određeno da je groblje komunalni objekat kojim upravlja opštinski narodni odbor.
Podrška mještanima
Predstavnici mještana nekoliko sela u cetinjskoj opštini problematizovali su osnov upisa vlasništva Mitropolije nad seoskim grobljima i grobljanskim crkvama rađenim uz podršku nekadašnje Knjaževine, a potom i Kraljevine Crne Gore. Prijestonica Cetinje je najavila da će u saradnji sa mjesnim zajednicama sa teritorije Cetinja pripremiti nove postupke koji bi imali za cilj upis svojine na državu i pravo raspolaganja nad onim katastarskim parcelama za koje ističu da su mimo pravnog osnova upisane u svojinu Mitropolije.
U slučaju groblja u selu Građani je pokrenuta tužba, ali na osnovu prikupljenog materijala i analiza koje je uradila Direkcija za imovinu i zaštitu imovinsko-pravnih odnosa Prijestonice pokrenuto je na desetine zahtjeva za vođenje upravnih sporova.
U tim sporovima traži se primjena zakona koji preciziraju da groblja kao lokalna dobra u opštoj upotrebi ne mogu biti bilo čija svojina osim države koja pravo raspolaganja, odnosno korišćenja može da delegira na opštine u okviru kojih se nalaze pripadajuće mjesne zajednice u čijem ataru se nalaze ta groblja.
Uputstvo precizno, ali se u praksi primjenjuju nejasni aršini
Igor Gojnić iz NVU Komunica NG podsjetio je da je povodom zakona na koji se Mitropolija pozvala u zahtjevu, a Uprava za nepokretnosti, područna jedinica Bar donijela rješenje o svojini nad crkvom Svetog Nikole i grobljem u Seocima, Ministarstvo finansija Crne Gore 23. juna 2009. godine donijelo konkretno uputstvo kojim se bliže definiše primjena zakonskih rješenja.
Naslovljeno je kao „primjena Zakona o svojinsko-pravnim odnosima i Zakona o državnoj imovini“ i njime se detaljno razrađuje upis svojinskih prava u katastar nepokretnosti, ali i navodi obaveza o razgraničenju nadležnosti države i opština.
Uputstvo, ističe Gojnić, nalaže da ukoliko je određeno zemljište i druge nepokretnosti iz državne svojine u katastar nepokretnosti upisano na subjekat koji nema status pravnog lica (npr. dobro sela, dobro mjesne zajednice, domovi kulture i dr.), a nalazi se u okviru generalnog urbanističkog plana, detaljnog urbanističkog plana, urbanističkog projekta ili lokalne studije lokacije, svojina na njemu upisaće se na Opštinu, Glavni grad ili Prijestonicu.
Preporučeno
,,U protivnom, dakle ukoliko se ta nepokretnost nalazi van obuhvata ovih planskih akata, svojina na njoj upisaće se na Crnu Goru. Pri tome naravno treba paziti i na članove 15, 6, 17 i 18 Zakona o državnoj imovini u kojima su navedena dobra koja su u svojini opštine, a nalaze se van ovih planskih dokumenata (kao npr. lokalni i nekategorisani putevi, groblja, izvori voda i manjih vodotoka koji izviru i uviru na području opštine i druga dobra u skladu sa zakonom). Ovo iz razloga što se pravo svojine može upisati na postojeće subjekte prava – fizička i pravna lica (član 2 Zakona o svojinsko-pravnim odnosima). Zato po službenoj dužnosti iz katastra nepokretnosti treba brisati kao vlasnika nepokretnosti sve subjekte i organizacije koji ne mogu biti nosioci prava svojine i drugih stvarnih prava po pozitivnim propisima. Princip iz ovog stava važi osim ako treće lice (subjekt prava) ne dokaže da je steklo pravo svojine na tim dobrima, po punovažnom pravnom osnovu”, naveo je Gojnić.
Video