Kršetnica Ilije Baćevića od 24. avgusta 1923. godine iz Detroita, govori mnogo o borbi i stradanju Crnogorske pravoslavne crkve, ali ovaj dokument ima posebnu težinu zbog svještenika koji je obavio krštenje, Nikodima Janjuševića. Ovo ime većini Crnogoraca ne znači mnogo iako bi se o ovom čovjeku mogao snimiti film.
Arhimandrit Nikodim je predvodio pobunu svještenika CPC protiv Srpske crkve 1919. godine, nakon što je prognan bio je komita u Italiji, a sahranio je kralja Nikolu 1921. u Italiji.
Potpredsednik savjeta Mitropolije Crnogorske pravoslavne crkve Stevo Vučinić kazao je za portal Standard da je arimndrit Nikodim Janjušević svojevrsni nosilac duha autokefalne Crnogorske crkve koji je veoma doprinio odžanju CPC do njenog povraka u Crnu Goru 1993. godine.
“Da bi promijenila status crkve potrebna je jednoglasna odluka sabora vjerujućih, kralja, episkopa, svještenstva i monaštva. U crnogorskom slučaju, 1919. godine, odluku da se Crnogorska pravoslavna crkva ujedini u Srpsku, nije donio crkveno-narodni Sabor, nego Sinod koji je u crkvi nadležan da sprovodi crkvenu politku, dakle nenadležani organ. Tako je učinjeno, jer unutar same Crnogorske crkve nije bilo volje da se ujedini u Srpsku. Pa je silom srpskog oružja, formalno zaklonjenom jednim nelegitimnim papirom zabranjena služba CPC u zemlji”, objašnjava za Standard Vučinić.
Preporučeno
Prognan jer je bio odan Crnoj Gori i crkvi
Sa ovakvom odlukom se, kako dalje navodi naš sagovonik, nije pomirio arhimandrit Nikodim koji je predvodio pobunu protiv Srpske pravoslavne crkve, zbog čega je na kraju prognan iz Crne Gore.
“Sa nezakonitim ujedinjenem srpske i crnogorske crkve se nijesu složili mnogi, počev od arhimandrita Nikodima Janjuševića pa redom: protojereji Jovan Jovetić, Ivo Ban, Ilija Jovićević, Bogdan Burić, Ilija Kapičić, Simo Martinović, Miloš Turčinović, Pavić Keković, Luka Pekić, Pavle Rajković, Petar Vujović, Marko Plamenac, Petar Kapičić, Ljubomir Nikolić, Petar Vuković, Đorđije Milić, zatim arhimandriti Maksim Pavićević i Filaret Koprivica, profesor bogoslovije Milo Kapičić i mnogi drugi. Svi oni su se našli na udaru srpskog mača, i bili proganjani”, naveo je Vučinić.
Mnogi od njih su, kako ističe naš sagovornik, stoga završili u komitima, a kasnije u izgnanstvu, kao arhimandrit Nikodim koji je služio na skupovima komitskih vođa kod crkvi u Broćancu i Rovcima.
“Od kraja 1920. jeslužio u Gaeti, kao garnizonski svještenik u garnizonima crnogorske kraljevske vojske u egzilu, gdje je dobio čin majora. Nosilac je najvećih crnogorskih odlikovanja Obilića medalje, Danilovog ordena i reda i Spomenice božićnog ustanka 1918. godine. Nakon što je rasformirana crnogorska vojska u Italiji, arhimandrit Janjušević, s mnogim Crnogorcima, političkim emigrantima, emigrirao je u Sjedinjene Američke države. U Ameriku su prenijeli i stolicu CPC. Sjedište joj je bilou crkvi Sv. Vasilija Ostroškog u Detroitu, o čemu svjedoči krštenica Ilije Baćevića, sina Nika Baćevića iz Ulcinja, rođenog 2. avgusta a krštenog 23. avgusta 1923. godine, i na njoj pečat sa natpisom na engleskom – Independent Montenegrin Orthodox Church”, objašnjava Vučinić.
On navodi da je Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi u Americi, podrška bila Carigradska patrijaršija, na čelu sa arhiepiskopom Aleksandarom, koji je dozvolio arhimandritu Janjuševiću, da mu saslužuje u grčkoj Sabornoj crkvi, na Cvijeti, 1. aprila 1923. godine.
Osam dana kasnije, kako ističe Vučinić, s mitropolitom Ruske crkve, Platonom Roždestvenskim, u Svetonikolajevskoj sabornoj crkvi u Njujorku, služio je parastos za pokoj duše blaženopočivših kralja Nikole i kraljice Milene.
Sahranili kralja Nikolu u San Remu
Arhimndrid Nikodim učestvovao je u još jednom istorijskom događaju koji dokazuje aturokefalnost CPC.
“Crnogorska crkva, predstavljena arhimandritom Nikodimom Janjuševićem i svještenikom Ilijom Kapičićem, sahranila je kralja Nikolu, 5, marta 1921. godine, u ruskoj crkvi Hrista spasitelja u San Remu, đe je počivao do 1989. godine, kad je prenešen na Cetinje. U egzilu, njeni dvorski svještenici su bili Leontije Ninković, starješina Manastira Ostrog, i protojerej Antonije Jakšić. Ovo su nepobitni dokazi da su Vaseljenska patrijaršija i Ruska pravoslavnacrkva, nakon 1918.godine, bile i ostale u liturgijskom jedinstvu sa Crnogorskom pravoslavnom crkvom, koja je tih godina bila u egzilu”, ističe Vučinić
Između dvasvjetska rata, kako napominje naš sagovornik, sve do devedesetih godina prošlog vijeka, prilike nijesu dozvoljavale da se njena stolica vrati u zemlju.
“Tako da je tek, 1993.godine, na Lučindan, Crnogorska pravoslavna crkva obnovljena. Ni malo slučajno, s arhimandritom koji je došao sa sjevernoameričkog kontinenta, vladikom Antonijem. Jer je, upravo na tome prostoru bila živa tradicija o Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, kao domicilnoj u Crnoj Gori, koju su generacije naših iseljenika prenosile s koljena na koljeno, i čekale prvu priliku da je obnove, i tako je obnovljena”, zaključuje Vučinić.
Video