Porfirije je to učinio juče na zajedničkoj sjednici vlada Srbije i Republike Srpske, u okviru Svesrpskog sabora koji se održava pod sloganom ,,Jedan narod, jedan sabor – Srbija i Srpska“.
,,Naš duhovni identitet je zapečaćen Hristom, pravoslavnom vjerom, i u tome je naš narod jedan jedinstven i prostorno i dijahrono”, poručio je Porfirije na molebanu koji je služio u Hramu Svetog Save u Beogradu.Iako riječi aktuelnog patrijarha SPC ne zvuče oštro i u njima nema direktnih naloga za nepriznavanje ,,drugog“ i drugačijeg, Porfirijev poziv na ,,sabiranje“ jasan je, i ne predstavlja ništa novo. Patrijarh SPC je samo nastavio politiku koju su sprovodili u potonjih 40 godina i ostali arhiepiskopi SPC, pozivajući pastvu da čuva i njeguje pravoslavni način života i vrijednosti, kao i ,,da slijedi svetosavski i kosovski zavjet“.
Izjave episkopa SPC decenijama nedvosmisleno prate politiku srpskog državnog vrha i dokazuju da je ova organizacija glavni stub srpskog ekspanzionističkog nacionalizma koji je kraj prošlog vijeka učinio za Balkan krvavim i negativnim istorijskim periodom sa desetinama hiljada žrtava i stotinama hiljada raseljenih ljudi.
Milošević ,,oživio“ SPC
U periodu devedesetih SPC stiče zapaženu ulogu u javnom životu. Nakon pet decenija komunističkog razdoblja, SPC je na javnu scenu u Srbiji vraćena dolaskom Slobodana Miloševića na vlast, kako bi pomogla u operacionalizaciji srpskog nacionalnog programa.
SPC je u tome odigrala značajnu ulogu. S jedne strane, dala je snažan doprinos buđenju etnonacionalizma i velikodržavnog raspoloženja najširih slojeva naroda, manipulišući religijskim i nacionalnim osjećanjima građana u čisto političke svrhe, dok je, s druge strane, pružala i neposrednu podršku samom Miloševićevom režimu.
Tokom jugoslovenskih ratova devedesetih godina, SPC je javno podržavala srpske vojne i paravojne formacije, a patrijarh SPC Pavle je, ni manje ni više, nego blagosiljao Radovana Karadžića, Ratka Mladića i Željka Ražnatovića Arkana.
Vjerski analitičar Mirko Đorđević se u svojim djelima bavio „svetosavskim nacionalizmom“ za koji je tvrdio da je postao dominantna struja unutar Crkve. Kao glasnogovornike nacionalizma unutar Crkve, kritičari su naveli četiri učenika Justina Popovića: Amfilohija Radovića, Artemija Radosavljevića, Atanasija Jevtića i Irineja Bulovića. Do 1991. godine, sva četvorica justinovaca su se našla u vrhu SPC, kao episkopi. Njih četvorica, uz patrijarha Pavla, predstavljali su ,,idejni sinod“ SPC.
Ukratko, nakon sekularnog razdoblja SFRJ, početkom jugoslovenske krize SPC dobija sve veći prostor na političkoj sceni Srbije, a unutar Crkve se sve otvorenije govori o podjeli Jugoslavije, sa posebnim osvrtom na predstojeće milionsko raseljavanje stanovništva: ,,Srbi su narod Božji, a Jugoslavija ovakva kakva jeste, saglasno s apsolutnom pravdom Božjom, nudi se da bude podijeljena. Ne prolivajmo krokodilske suze zbog toga sto će se tada, odjednom, tri miliona ljudi naći u situaciji – što će biti prinuđeni – da se nastane negdje drugdje“. Ovo je bila najava ,,crkveno-nacionalnog programa“, juna 1989.
Episkopi ,,zapalili vatru“
Godine 1990, uoči prvih višestranačkih izbora u Bosni, crkvena glasila su intenzivirala retoriku o srpskim žrtvama genocida i počinju da iskopavaju kosti žrtava iz Drugog svjetskog rata. Mediji prenose događaje propagandistički, a organizatori od događaja prave spektakl. Tako su se prilikom vađenja kostiju iz jame Golubinka, u nju spustili čak i tadašnji predsjednik Srpske demokratske stranke Radovan Karadžić i član Predsjedništva BiH Nikola Koljević.
SDS je na izbore izašla uz blagoslov SPC.
Na političkim skupovima SDS-a sveštenici su sjedjeli u prvim redovima pored političara. Do toga je dolazilo na inicijativu Crkve, o čemu najbolje svjedoči izjava Karadžića: „Sveštenici su nas ponekad zbunjivali ukazanom pažnjom. Govorili su da nas je sami Bog poslao da spasimo srpski rod“.
S druge strane, uoči rata u Hrvatskoj, zvaničnici SPC su tvrdili da teritorije na kojima žive Srbi ne mogu ostati u sastavu Hrvatske, već se moraju naći u istoj državi sa Srbijom i ,,svim srpskim krajinama“. Atanasije i Amfilohije javno traže spajanje ,,svih srpskih krajeva“, a episkopi SPC su hrvatsku državu odmah usporedili sa ustaškom Nezavisnom Državom Hrvatskom.
U ovom periodu, crkvene vlasti i srpski državni vrh funkcionišu unisono. Već šesnaestog marta 1991. godine Milošević je na Beogradskom univerzitetu izjavio da će legalno naoružavati Srbe u Hrvatskoj, a uskoro je uslijedila i njegova odluka o mobilizaciji rezervnog sastava milicije.
U tom periodu mnogi iz SPC pominju kolektivnu odgovornost Hrvata za genocid u NDH, a početkom aprila 1991, episkop Nikanor javno istupa promovišući velikosrpsku ideologiju krvi i tla: „Tamo gdje se prospe srpska krv i gdje padnu srpske kosti, to mora biti srpska zemlja“.
Rat je objašnjavan kao ,,rat protiv pravoslavlja“, a maja 1991. godine, prilikom ustoličenja za episkopa, Atanasije govori o ,,zlobnim i agresivnim muslimanima“ koji su vjekovima sarađivali sa polumjesecom protiv ,,srpskog krsta sa tri prsta“.
„Šta možemo reći drukčije nego što je rekla mudra Jevrejka zlobnim i agresivnim muslimanima: ‘Praštamo vam što ste nas ubijali, ali ne možemo da vam oprostimo ako nas prisilite da vas ubijamo’.“
Ni Amfilohije nije imao pasivnu ulogu. Jula 1991. pustio je Arkana i njegovu paravojnu formaciju „Tigrovi“ da naoružani borave u Cetinjskom manastiru. Arkanovci su blagoslovima i zdravicama ispraćeni na ratište, a Amfilohije je potom i sam krenuo na dubrovačko ratište, gdje je tokom jeseni 1991. hrabrio crnogorske rezerviste i srpske paramilitarce koji su vršili opsadu Dubrovnika. Govorio je kako ,,hoće Bog nešto veliko od ovog naroda čim ga stavlja u žižu svjetskih zbivanja“.
I kada rat bukti
Septembra 1991. godine tadašnji protosinđel Filaret je uslikan kod Manastira Komogovina, između Kostajnice i Gline, s grupom srpskih ,,boraca“ na oklopnom vozilu.
Gornjokarlovački episkop SPC Nikanor je osuđivao mirotvorce koji bi da mire Srbe i Hrvate, ,,te vjekovne neprijatelje“. Kada je prvi put potpisano primirje u Hrvatskoj, episkopi SPC su objavili da nijedna vlada u ime srpskog naroda nema pravo da potpisuje nikakva primirja bez blagoslova svoje crkve.
Savezna Republika Jugoslavija proglašena je 27. aprila 1992, čime su prihvaćene ,,avnojevske“ granice. U aprilu 1992. Amfilohije izjavljuje da se zalaže za ujedinjenje svih srpskih zemalja, ali se plaši da će ta šansa ponovo biti propuštena, ,,kao što je bila propuštena i 1918.“.
,,Kičmena moždina tih ujedinjenih zemalja već se zna i ona se – i pored svih tegoba – ponovo oblikuje, a to je Srbija i Crna Gora. Zatim tu spada istočna Hercegovina, jedan dobar dio Bosanske Krajine, Srpska Krajina… Konture tih srpskih zemalja već su se nazrele tako jasno u svim ovim zbivanjima i samo je velika nesreća što na vapaj i krik Srpske Krajine nije uslišeno u pravom trenutku…”, kazao je Amfilohije tada.
Uoči prvih sukoba u Bosni, glasnik SPC ,,Pravoslavlje“ 15. marta 1992. piše da rat ne mora nužno biti loš, i da mir ne mora nužno biti dobar: „Nije sve što miruje dobar mir, i nije sve što ratuje zao rat. Može mir, kao takav, da bude zlo, a može rat, kao takav, da bude dobro – zavisno od sadržaja kojim su jedan i drugi fenomen ispunjeni“.
Te 1992. godine održana je duhovna akademija u velikoj hali Beogradskog sajma, sa oficirima JNA kao publikom, a govorio je episkop zahumsko–hercegovački Atanasije, koji je jasno poručio da govori u ime svih episkopa SPC.
,,U ime svih naših episkopa, ima nas dosta, fala Bogu, u ime naših sveštenika svih vjernika, sav je srpski narod vjeran. Čuli ste nedavno riječi Karadžića i pročitali. Kad pominjem njega ne pominjem ga što sam ‘karadžićevac’ , valjda bi on prije bio ‘ atanasijevac’ nego ja ‘karadžićevac’ , već zato što je čovjek koji vjeruje i zna da je srpski narod vjerujući narod pa i oni koji su lično izabrali nevjeru – ateizam, veli on, imaju religiozno viđenje stvari”, poručio je tada Atanasije.
Istom prilikom, on se osvrnuo na „licemjerni Zapad“ i objasnio kako vidi druge oko sebe: ,,Jadni bolesni Muhamed nije imao veze s Bogom niti će iko ikad imati putem tim do Alaha. Samo živi Bog koji se u Hristu otkrio samo je on uspostavio živu zajednicu, jer je postao čovjek, stradao za nas. I u srcima je našim, kako reče nedavno jedan svetogorski iguman, kada je posjetio naše borce“.
Srpski intelektualci, koji nijesu podržavali politiku Slobodana Miloševića, ove poruke su protumačili kao direktni ratni poklič čiji je cilj da ,,zapali“ oficire i uniformisana lica koji odlaze na front. Na identičan način današnja intelektualna scena Srbije gleda na SPC i svecrkvena dešavanja koja prate i podržavaju politiku Aleksadra Vučića i ne odriču se ,,svetosavskog i kosovskog zavjeta“.
Presuda suda u Parizu: SPC je odgovorna za etničko čišćenje
To da je SPC učestvovala u najtežim djelima protiv čovječnosti i ljudskog dostojanstva, utvrdio je francuski sud još 1995. godine, nakon što je ova vjerska organizacija podnijela tužbu protiv listova Libération, Le Monde, Le Figaro zbog tekstova u kojima se pisalo o ratnim događajima u Bosni i Hercegovini i aktivnostima SPC i patrijarha Pavla.
SPC je pred francuskim sudom branio, sada pokojni, episkop zahumsko-hercegovački Atanasije, obožavatelj Slobodana Miloševića, koji se i sam zalagao za stvaranje ,,Velike Srbije“.
Pariški sud je, nakon što je saslušao argumente ,,za“ i ,,protiv“, donio zaključak da tuženi listovi nijesu krivi, kao i da nijesu oklevetali SPC niti su u svojim tekstovima iznosili dezinformacije i neistine u vezi sa prikazivanjem ratnih događaja u Bosni i Hercegovini i djelatnošću SPC i patrijarha Pavla.
Drugi stub – SANU
Glavni stubovi srpske državne politike pune četiri decenije su Srpska akademija nauka i umjetnosti (SANU) i SPC.
SANU je kroz Memorandum 1985-86. godine, strateški program srpske inteligencije, označila ključni cilj državne politike Srbije – pravljenje Velike Srbije u kojoj će živjeti svi Srbi.
Nacrt dokumenta je objavljen u dnevnim novinama Večernje novosti u dva nastavka 24. i 25. septembra 1986.
Osnovna tvrdnja Memoranduma je da decentralizacija vodi dezintegraciji Jugoslavije i da su Srbi diskriminisani jugoslovenskim ustavom. U tom strateškom dokumentu je tvrđeno da je u Hrvatskoj na djelu mračan program asimilacije kojem je cilj pohrvaćivanje Srba, a bilo je i pritužbi na račun toga što srpski pisci u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini ne pripadaju više srpskoj književnosti, nego ,,crnogorskoj“ i ,,bosanskohercegovačkoj“.
Temeljni argument Memoranduma je da je srpski narod u cijeloj Jugoslaviji neka vrsta primarnog entiteta koji ima jedinstveni niz prava što nadilaze sve obične političke i geografske podjele.
Preporučeno
Tvorci Memoranduma su imali jedan cilj – uspostaviti jedinstvenu Srbiju koja će dominirati i upravljati Jugoslavijom. U slučaju neuspjeha, alternativa je bila povezivanje svih područja u kojima su živjeli Srbi, bez obzira na republičke granice.
Video