Ušli smo u foto-finiš sage o koncesiji na aerodrome u Podgorici i Tivtu koja traje više od sedam godina. Dva dana su ostala do isteka roka, koji je Tenderska komisija za evaluaciju ponuda prošlog mjeseca sama sebi dala, za donošenje odluke. Nervoza je na vrhuncu jer je oko aerodroma toliko isprepletanih interesa, a među akterima je ostalo malo i vremena i povjerenja.
Potpredsjednik Vlade i ministar ekonomskog razvoja Nik Gjeloshaj, koji je na čelu Tenderske komisije, priznao je u izjavi Televiziji Vijesti, emitovanoj u četvrtak kasno popodne, da stvari ne idu dobro, rekavši da mu je jedan član Tenderske komisije usmeno najavio ostavku. Ali, kaže, da nikakav zvanični akt o tome nije dobio, da će za petak zakazati nastavak sjednice. Tvrdi da bi ostavka bilo kojeg člana Tenderske komisije značila kraj njenog rada i da bi sve dosadašnje aktivnosti propale, odnosno da bi cio postupak, koji traje od 2018, bio vraćen na početak.
Najnoviji razvoj događaja, što god da je od svega navedenog istina, samo je kulminacija zakulisnih igara usljed isprepletanih interesa domaćih političkih aktera, Srbije koja nikada nije krila da bi rado kontrolisala djelove crnogorske infrastrukture, i velikih međunarodnih igrača koji ne bi da propuste jedinstvenu šansu da uzmu pod koncesiju jedina dva međunarodna aerodroma u jednoj evropskoj i uz to mediteranskoj državi.
Jedinstvena prilika
Ishod crnogorske koncesionog procesa i sadašnje zbrke čekaju dva velika igrača od sedam kompanija i konzorcijuma koji su još 2019. u predvalifikacijama iskazali interes za privatizaciju aerodroma u Podgorici i Tivtu.
Jedan je Corporacion America Airports, kompanija u vlasništvu investicionog fonda ACI Holding SARL iz Luksemburga, pod čijom su upravom 52 aerodroma, uglavnom u Južnoj Americi, te Aerodromi Toskane (Piza i Firenca) u Italiji i u Jerevanu i Gjumriju u Jermeniji.
Drugi igrač je južnokorejski lncheon International Airport Corporation, upravljač međunarodnim aerodromom u Seulu, koji je sa gotovo 71 milionom putnika u 2024. trinaesti po prometu u svijetu, ispred Pekinga, njujorškog JFK-a, Frankfurta…
U slučaju da ovaj tendder propadne, odnosno da njegova sabotaža uspije, nije realno očekivati da se na nekom narednom pojave tako ozbiljni igrači.
Domaće i regionalne političke igre
Direktni protivnici završetka procesa davanja aerodroma Podgorica i Tivat u koncesiju su one političke partije kojima sadašnja situacija odgovara da mogu u Aerodromima Crne Gore da zapošljavaju svoje uhljebe – od direktora na niže. Demokratska narodna partija Milana Kneževića, koja drži vlast u opštini Zeta, ima i dodatni motiv jer smatra joj pripada više nego drugima dobiti od Aerodroma Podgorica pošto je on na teritoriji Golubovaca.
Aerodromi Crne Gore su oduvijek bili predmet sporova unutar vlasti jer ih je jedan dio vidio prvenstveno kao polugu za razvoj države, a drugi je više od razvoja Crne Gore zanimalo zbrinjavanje partijskog kadra i šire familije. Sada je u tom smislu situacija utoliko zategnutija što se približio trenutak moguće odluke o davanju aerodroma u koncesiju, odluke koja bi mogla konačno izvući Aerodrome Crne Gore iz kandži političkih partija.
Povezana komponenta je i država Srbija koja već ima pripremljen teren za slučaj da tender za koncesiju crnogorskih aerodroma propadne. Većinski državna firma Aerodrom „Nikola Tesla“, koja nadzire u ime države rad koncesionara beogradskog aerodroma francusku firmu Vinci Airports i njenu srpsku kćerku-kompaniju „Beogradski aerodrom“, spremna je i resursno i formalno da u nekoj narednoj fazi nastupi u Crnoj Gori. Ovonedjeljna izjava prvog potpredsjednika Vlade i ministra finansija Srbije Siniše Malog o zainteresovanosti Srbije za crnogorske aerodrome može se tumačiti i kao signal svima onima ovdje kojima treba signalizirati i koji po signalima iz Beograda postupaju.
Nezajažljivi lokalni feudalci
Pored političkih partija kojima Aerodromi trebaju za uhljebe protivnici koncesije su i lokalni moćnici opština na čijim su teritorijama aerodromi.
Tako su se Vlada i njen predsjednik, koji bi trebalo da prije svega vode računa o interesima države, našli početkom maja u situaciji da o koncesiji na aerodrome moraju da razgovaraju s predsjednicima opština Tivat i Zeta. Vlada je na 73. sjednici, 21. marta, usvojila četiri amandmana na Predlog zakona o izmjeni Zakona o finansiranju lokalne samoupravi kako bi uskladila dio tog zakona koji se odnosi na prihode opština s rješenjima u novom Zakonu o igrama na sreću. Tri amandmana su tehnička, dok je četvrtim precizirano da opštine dobijaju 70% od svake koncesione ili druge naknade za korišćenje dobra koje je na njenoj teritoriji. S tim da, logično, ovo ne važi za prihode od korišćenja luka, puteva i aerodroma, već u tom slučaju opštini pripada 20% naknade.
Predsjednik Opštine Kotor Željko Komnenović je 3. aprila podnio ostavku na dužnost člana Tenderske komisije, u koju je bio imenovan kao predstavnik Zajednice opština Crne Gore. Objavio je da rješenje Vlade smatra „nepravdom prema Tivtu“, da „vrijednost koncesije definisane 2018. danas ne može biti mjerodavna“ i sl.
Ostavka očito nije nikoga dojmila niti je proizvela željeni efekat pa su se Komnenović i predsjednik Opštine Zeta Mihailo Asanović sastali početkom maja s predsjednikom Vlade. Nakon sastanka su tvrdili da im je Milojko Spajić popustio i da će Vlada povući amandman, ali o tome nema ni slova u Vladinom saopštenju sa sastanka, premda se iz tona saopštenja može zaključiti da takav dogovor jeste postignut. Precizira se, naime, da sredstva od koncesije treba da idu u razvojne projekte i to one koji se mogu brzo realizovati i sl. Što se skupštinske procedure tiče – Vladini amandmani nijesu povučeni, nego su i dalje su aktuelni. Dakle, još ne znamo da li je rezultat u ovom slučaju Spajićeva kupovina vremena ili njegov pristanak da Crna Gora postane konfederacija feuda.
(Ne)transparentnost i (ne)spremnost Crne Gore
Sva ova pitanja su bez odgovora prvenstveno zato što je drugi dio procesa davanja aerodroma u Podgorici i Tivtu u koncesiju netransparentan.
Proces koji je počeo još 10. novembra 2017. godine, kada je 41. Vlada Duška Markovića donijela, uprkos protivljenju Socijaldemokrata, Odluku o pokretanju postupka davanja aerodroma Crne Gore u koncesiju, podrazumijevao je da država Crna Gora sa svoje strane učini sve kako bi budućem koncesionaru pravovremeno stvorila uslove da postigne kljuni cilj – da poveća prihode i broj putnika.
Tada je sve rađeno fazno i transparentno – od odabira Međunarodne finansijske korporacije (IFC) – dijela Svjetske banke za ekskluzivnog vodećeg savjetnika za pomoći u osmišljavanju, analizi i izvođenju projekta davanja koncesije, predloga Ugovora sa IFC-om 12. februara 2018, obrazovanja Tenderske komisije 17. jula 2019, objavljivanja oglasa u Službenom listu i Financial Timesu 25 jula 2019, usvajanja Koncesionog akta 1. avgusta 2019, i objave rezultata predkvalifikacije 25. novembra 2019.
Pandemija koronavirusa je prekinula proces, koji je trebalo da bude nastavljen nakon promjene vlasti. Međutim, razdoblje od kraja 2020. do danas karakterišu duge pauze, pa poneka aktivnost, pa opet pauze i nedovoljna transparentnost.
Vlada Zdravka Krivokapića aerodrome nije pominjala gotovo godinu. Tek krajem oktobra 2021. je organizovala sastanak sa tri preostala kvalifikovana ponuđača kako bi oni predstavili planove. Nakon ovog sastanka je nastupio je drugi period ćutanja koji je trajao gotovo petnaest mjeseci, do 24. januara 2024. Tada je Vlada Milojka Spajića najavila da ulazi u drugu fazu tendera. Tenderska komisija je objavila dva puta u proljeće – 6. marta i 10. aprila kratka saopštenja od tek nekoliko rečenica u kojima navodi za javnost irelevantne banalnosti, da je počela da radi, da je usvojila poslovnik o radu i slično. Vlada je 10. oktobra usvojila Informaciju u kojoj se prepričava što se sve od početka procesa događalo i konstatuje da se „Vlada upoznala“ s „Rješenjem o formiranju Tenderske komisije za postupak koncesije za pravo korišćenja aerodroma Podgorica i Tivat“. Javnost se s Rješenjem još nije „upoznala“.
Vlada se tokom 2024. još najmanje tri puta bavila ovom temom – kada je trebalo donijeti odluke o isplati nadoknada članovima Tenderske komisije i jednom kada je bilo riječi o eksproprijacijama za proširenje Aerodroma Tivat.
Tek kraj 2024. godine donosi konkretne aktivnosti i nešto više transparentnosti. Potpredsjednik Vlade i ministar ekonomskog razvoja Nik Gjeloshaj, objavio je 25. decembra da je Tenderska komisija uputila (kvalifikovanim ponuđačima) Zahtjev za dostavljanje ponuda. Tri mjeseca kasnije, 21. marta, saopštio je da je rok za dostavljanje ponuda 7. maj. Dva dana po isteku roka potpredsjednik Vlade Nik Gjeloshaj je objavio da su pristigle dvije ponude i da će „Komisija u roku od 30 dana od dana otvaranja ponuda nadležnom ministarstvu dostaviti izvještaj o evaluaciji pristiglih ponuda na dalju nadležnost“. Taj rok ističe u neđelju, 8. maja.
A mnogo toga ne znamo: ni ko čini tendersku komisiju, ni zašto bi eventualna ostavka jednog člana ili više članova Tenderske komisije značila prekid njenog rada, ni zašto, ako je to tako, rad nije prekinut ostavkom Željka Komnenovića, 3. aprila, ni kada je i kakav je ugovor zeključen, ako je zaključen s IFC-om, ni da li je Crna Gora sa svoje strane pripremila sve potrebno za što brže davanje Aerodroma CG u koncesiju ako koncesionar bude odabran, a posebno da li su pripremljeni propisi i sprovedene sve procedure pogotovo u slučaju onoga što je za Crnu Goru novo – vodeni terminal…
Previše pitanja, za tako malo vremena.
Preporučeno
Video