Nedavno hapšenje belgijskog zvaničnika osumnjičenog za špijunažu za Kinu izazvalo je dodatnu zabrinutost u Briselu.
Kako je mreža funkcionisala: „prijateljski“ sastanci, pokušaji regrutacije i pritisak na zvaničnikeKljučnu ulogu u obavještajnoj mreži imao je diplomata označen kao „V.“, koji je predvodio IH rezidenturu u Briselu pod pokrićem diplomatske misije. Redovno se sastajao sa mađarskim zvaničnicima pri Evropskoj komisiji, predstavljajući razgovore kao neformalne, ali je postepeno počeo pokazivati interesovanje za interne informacije i „neformalne glasine“. U jednom trenutku, čak je pokušao da natjera svog kontakta da potpiše dokument o saradnji sa obavještajnim službama, nudeći mu sredstva za projekat koji mu je bio važan.
Istovremeno, drugi diplomata, „E.“, izgradio je mrežu kontakata među Mađarima u evropskim institucijama, postavljajući pitanja o njihovom radu i pozicijama kako bi utvrdio ko od njih ima pristup osjetljivim informacijama i mogao bi se koristiti kao izvor. Treći predstavnik, „D.“, sreo se sa mađarskim zvaničnikom u Budimpešti i zatražio od njega da dostavi interne, neobjavljene dokumente Komisiji, pravdajući to „zajedničkim nacionalnim interesom“.
Neki zvaničnici su takođe bili pod pritiskom da „uređuju“ sadržaj izvještaja kako bi odražavali stavove vlade u Budimpešti. Među temama za koje se tražila informacija ili uticaj bili su sloboda medija, fiskalna politika i poresko zakonodavstvo.
Kolaps mreže i naučene lekcije o bezbjednosti
Godine 2017. diplomatа „V.“ je razotkriven, što je dovelo do potpune kompromitacije mreže i potrebe da se ista izgradi „iz početka“. Do toga je došlo zbog serije ozbiljnih grešaka – korišćenja nezaštićenih komunikacionih kanala, previše upadljivih pokušaja regrutacije i nedostatka tajnosti tokom sastanaka.
Operacije su se odvijale u kontekstu pojačanih tenzija između vlade Viktora Orbana i Evropske komisije, posebno oko pitanja vladavine prava, slobode medija i trošenja evropskih fondova. Cilj je bio da se unaprijed saznaju koraci Brisela koji bi mogli naštetiti interesima režima u Mađarskoj.
Reakcije: Ozbiljna zabrinutost u Briselu i rastuće nepovjerenje u Belgiji
Belgijske bezbjednosne službe ne komentarišu pojedinačne slučajeve, ali je potpredsjednik vlade i ministar vanjskih poslova Maksim Prevot izjavio da se „svaka sumnja na špijunažu protiv institucija EU shvata izuzetno ozbiljno“ i da „aktivnosti pod diplomatskim pokrićem narušavaju povjerenje među državama“.
Belgija i dalje zvanično tretira Mađarsku kao partnera za saradnju, ali više ne dijeli osjetljive obavještajne informacije s njom, već uglavnom informacije niskog rizika. Istovremeno, analize koje dolaze s mađarske strane – naročito one koje se tiču Rusije i Ukrajine – primaju se s pojačanom pažnjom.
Evropska komisija je pojasnila da nema dokaza da je komesar Oliver Varhelji, koji je bio šef Stalne misije Mađarske pri EU od 2015. do 2019. godine, a sada je evropski komesar, prekršio svoje obaveze. Budimpešta nije odgovorila na medijske upite u vezi s tim slučajem.
Slabe tačke u sistemu EU: „Unija nije spremna za neprijateljske poteze svojih članica“
Zvaničnici Komisije upozoravaju da strukture EU nijesu spremne za situaciju u kojoj se neka članica ponaša kao protivnik. Na primjer, procedure za pristup povjerljivim informacijama zahtijevaju verifikaciju na nacionalnom nivou, što znači da nacionalne službe mogu saznati koji njihovi građani rade na osjetljivim pitanjima. Ovo, po njima, predstavlja ozbiljan propust u bezbjednosnom sistemu.
Nova diplomatska imenovanja i pojačan nadzor
Uprkos skandalu, Budimpešta nastavlja da širi svoje prisustvo u Briselu. Osam novih diplomata biće upućeno u Stalnu misiju, pri čemu će troškove za jednog od njih direktno pokrivati mađarska kontraobavještajna služba – kako bi se osigurala stalna veza s ostalim službama.
Belgijske vlasti takođe pomno prate novoosnovanu „Kuću Mađarske“ – kulturni centar u srcu Brisela, koji bi mogao imati i sekundarnu funkciju prikupljanja informacija, s obzirom na svoju stratešku lokaciju naspram kancelarije belgijskog premijera.
Mađarske obavještajne operacije obuhvataju period od 2012. do 2018. godine, a mreža je kolapsirala 2017. Glavne metode uključivale su neformalne sastanke, pozivanje na „patriotsku dužnost“, obećanja o finansiranju, zahtjeve za interne dokumente i pritisak da se mijenjaju izvještaji. Meta službi bili su uglavnom mađarski državljani zaposleni u evropskim institucijama, a ne stranci.
Preporučeno
Otkrivanja bacaju sumnju ne samo na lojalnost jedne članice prema EU, već i na sposobnost evropskih institucija da se zaštite od aktivnosti svojih sopstvenih partnera. Evropska komisija trenutno sprovodi internu istragu, a belgijske službe pojačavaju nadzor nad mađarskim diplomatskim i kulturnim strukturama u glavnom gradu EU. Nema javno potvrđenih informacija o trenutnim aktivnostima IH u Briselu.
Video