Slike prepunih čamaca i iscrpljenih izbjeglica na Lezbosu, Kosu, Lerosu i drugim egejskim ostrvima ostale su urezane u kolektivno pamćenje Evrope.
Danas građanski rat u Sudanu, zemlji sa skoro 47 miliona stanovnika, prijeti da izazove još veću krizu. Više od 12 miliona ljudi je raseljeno – 7,73 miliona unutar granica, a 4,05 miliona u susjedne zemlje. Sudan bi mogao ponoviti šok iz 2015. godine, ali sada sa Kritom i južnom Grčkom u epicentru, jer migracione rute vode iz Libije, a ne sa istočnih granica.Neizbježno poređenje
Kao što je Sirija tada bila okidač, Sudan to postaje danas, prijeteći Evropi novom, još snažnijom migrantskom krizom.
Dvije godine nakon izbijanja građanskog rata u aprilu 2023. godine, sukob između Sudanske vojske (SAF) i paravojnih Snaga za brzu podršku (RSF) gurnuo je zemlju u jednu od najtežih kriza XXI vijeka.
Prema podacima UNHCR-a iz jula 2025. godine, 12,05 miliona ljudi je raseljeno – četvrtina ukupne populacije zemlje. Od toga, 7,73 miliona su interno raseljeni, dok je 4,05 miliona pobjeglo u zemlje poput Egipta, Čada i Južnog Sudana. IOM ovu krizu opisuje kao „najbrže rastuću krizu raseljavanja na svijetu“.
Uslovi u zemlji su katastrofalni. Između 70 i 80 odsto bolnica je van funkcije zbog bombardovanja, pljački i nedostatka resursa. Sistemi vodosnabdijevanja su kolapsirali, ostavljajući milione bez pristupa pitkoj vodi.
Epidemije kolere, malarije i zauški se šire, dok UN upozorava na glad u 17 regija, posebno u Sjevernom Darfuru i Senaru. Humanitarna pomoć je skoro potpuno obustavljena – finansijska podrška jedva dostiže 13 odsto potrebnog iznosa, a distribucija hrane je ugrožena zbog nasilja i pljački. Glad se koristi kao oružje rata.
Putevi bijega: Od Sudana ka Evropi
Kriza je natjerala milione Sudanaca da napuste zemlju. Glavni pravci bijega koje bilježi IOM su:
Čad: oko 1.190.500 (28 odsto), većinom iz Darfura
Južni Sudan: oko 1.190.500 (28 odsto), često povratnici
Egipat: više od 1.104.000 (26 odsto), većinom iz Kartuma
Libija: između 130.000 i 300.000, uz pomoć krijumčara iz Čada i Egipta
Mnogi raseljeni koriste Čad kao tranzitnu tačku ka Libiji, a Libija postaje ključna kapija ka Evropi. Zbog geografske blizine, Krit postaje glavna meta. Prema izvještaju DTM Sudan Mobility iz juna 2023, najveći broj izbjeglica dolazi iz Kartuma (20 odsto), Južnog Darfura (21 odsto) i Sjevernog Darfura (20 odsto).
Libija – novo središte krijumčarenja
Zemlja u haosu, bez jedinstvene vlasti, Libija funkcioniše kao središte za krijumčarenje ljudi. Gradovi poput Sebhe, Kufre i Barake postali su čvorišta u kojima krijumčari i lokalne milicije eksploatišu izbjeglice.
Prema izvještaju IOM-a iz marta 2024, Sudanci čine 27 odsto svih registrovanih migranata u Libiji. Obale Sirte i Zuare su glavne tačke polaska ka Evropi, najčešće prema Kritu. Na desetine ljudi se ukrcava u gumenim čamcima i starim brodovima, riskirajući život.
Mnoge krijumčarske mreže koriste i rute iz Čada preko Libije. Libija je zemlja podijeljena ne samo na istok i zapad, već i iscjepkana između plemenskih poglavara, oružanih grupa, naftnih kompanija i stranih plaćenika – dodatno komplikujući migracionu sliku.
Egipat – vrata Mediterana
U Egiptu se trenutno nalazi oko 1,5 miliona sudanskih izbjeglica, ali loši uslovi i nedostatak pravne sigurnosti tjeraju mnoge ka Libiji i dalje ka Evropi. Rute preko Marsa Matruha i El Saluma su sve češće korišćene, uz cijenu krijumčarenja između 1.000 i 2.500 dolara po osobi.
Egipat vrši pritisak na EU kako bi osigurao finansijsku pomoć za „zadržavanje“ migranata unutar svojih granica, prijeteći čak „otvaranjem granica prema Libiji“. U isto vrijeme odbija da prihvati povratak svojih državljana koji ilegalno ulaze u Grčku, pozivajući se na to da njihov broj nije ni blizu broju koji Egipat sam prihvata.
Slični zahtjevi i pritisci dolaze i iz Libije, gdje mnoge od istih krijumčarskih organizacija žele dio evropskih sredstava za „borbu protiv ilegalne migracije“.
Grčka pod pritiskom
Grčka, a naročito Krit, postaje epicentar nove migrantske krize. Prema podacima Ministarstva za migracije i azil, od početka 2025. godine više od 8.000 migranata stiglo je iz Libije na Krit, u poređenju sa 5.000 za cijelu 2023. godinu. Do kraja ljeta, broj se može popeti i do 12.000.
Zajednice poput Jerapetre, Hanije i južnog Peloponeza su pod ogromnim pritiskom, sa strahom da bi se mogla ponoviti situacija iz 2015.
Preporučeno
Premijer Kirjakos Micotakis najavio je hitne mjere – uključujući hapšenje i zadržavanje svih koji ilegalno pređu granicu, te tromjesečnu obustavu razmatranja novih zahtjeva za azil.
Video