Predsjednik Turske Redžep Tajip Erdogan stiže u Beogradu petak, 11. oktobra, dan nakon posjete glavnom gradu Albanije, a na putu za Samit BRIKS-a u ruskom Kazanju, koji se održava krajem mjeseca.
U Tirani je u četvrtak otvorio Veliku džamiju, čiju je izgradnju pomogla Turska, a tokom posjete Beogradu najavljeno je potpisivanje nekoliko sporazuma, bez detalja o njihovom sadržaju.„Turska ovom posetom želi da podsjeti da je jedan od glavnih geopolitičkih igrača na Balkanu, kao i da razgovara o mogućnostima za proširenje ekonomske saradnje”, kaže doktor Dimitar Bečev, viši istraživač fondacije Karnegi Evropa, za BBC na srpskom.
Poslednje sastanke sa balkanskim zvaničnicima Erdogan je održao prije samo dvije nedjelje u Njujorku.
Na marginama Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, zasebno je razgovarao i sa srpskim predsjednikom Aleksandrom Vučićem i sa albanskim premijerom Edijem Ramom, oba puta iza zatvorenih vrata.
Ovo je četvrta zvanična posjeta turskog predsjednika Beogradu, gdje je već boravio 2022, 2019. i 2017. godine.
Turska ima vekovne istorijske veze sa Balkanom, a ovu NATO članicu sa Srbijom danas spajaju privredne i kulturne veze.
To se naročito dobro vidi u regionu Sandžaka, gdje je turski predsjednik toliko popularan da je njegova prošlogodišnja izborna pobjeda proslavljena u Novom Pazaru, čiji je Erdogan počasni građanin od 2018. godine.
Kakvi su odnosi Turske sa Beogradom i Tiranom?
Od Tirane, preko Sarajeva i Prištine do Beograda, Turska na Balkanu investira u infrastrukturu, turizam, bankarstvo, medije, zdravstvo i obrazovanje.
„Za Tursku je Srbija najvažnija zemlja na Zapadnom Balkanu, zbog veličine, industrije i trgovinskih veza sa EU”, kaže Bečev.
Međutim, kako dodaje, još važniji turski partneri u komšiluku su NATO članice Rumunija i Bugarska, gdje „živi značajan broj turskih državljana koji imaju uticaj na nacionalne politike”.
Vučić je nedavno je opisao Tursku kao „najveću silu u regionu” i najavio pregovore o proširenju investicija, kao i potencijalnim zajedničkim investicijama u treće zemlje.
Kako je tada rekao, Turska je zainteresovana za infrastrukturne projekte u okviru međunarodne izložbe EKSPO 2027 u Beogradu.
U Srbiji ima 895 firmi, čiji su osnivači pravna i fizička lica iz Turske, kao i 529 samostalnih preduzetnika, a u obe kategorije, najveći broj njih bavi se izgradnjom stambenih i nestambenih zgrada, pokazuju podaci koje je Agencija za privredne registre dostavila na upit BBC novinara.
Turski državljani su četvrta najveća grupa stranih radnika u Srbiji, a između 1. januara i 10. oktobra 2024, izdato im je 1.166 radnih dozvola, kažu iz Nacionalne službe za zapošljavanje u pisanom odgovoru za BBC na srpskom.
Turska je značajan trgovinski partner Srbije,uz EU, Kinu i Rusiju, a samo u prvi šest mjeseci ove godine, srpski izvoz u Tursku porastao je za 68 odsto u odnosu na isti period prošle godine.
Osim kroz infrastrukturne projekte, to bi moglo da bude ostvareno i kroz vojnu saradnju, o kojoj su Turska i Srbija potpisale sporazum još 2009. godine, smatra doktor Vuk Vuksanović, viši istraživač Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku.
„Nijedna zemlja u regionu nema tako razvijenu namjensku industriju kao Srbija, dok bi zvanična Ankara mogla da donese tehnologije u oblastima kao što je proizvodnja dronova”, kaže Vuksanović za BBC na srpskom.
Vojno-tehnički institut u Beogradu je još 2011. godine predstavio bespilotnu izviđačku letjelicu domaće proizvodnje, pod nazivom “Pegaz”, a modernizovao ga je u saradnji sa Kinom.
Još neke od tema razgovora mogle bi da budu odnosi u regionu, naročito sa Kosovom i Bosnom i Hercegovinom, dodaje Vuksanović.
Kako pitanje Kosova utiče na odnose Turske sa Beogradom i Tiranom?
Beograd i Tirana različito gledaju na pitanje Kosova – dok Srbija ne priznaje, Albanija podržava i promoviše kosovsku nezavisnost, koju je Turska priznala odmah po jednostranom proglašenju 2008. godine.
Doktor Bečev smatra da pitanje Kosova „nema veliki značaj” za razvoj odnosa Srbije i Turske, i da su se „dvije zemlje složile da se ne slažu”.
Ipak, među stručnjacima ima i drugačijih mišljenja.
„Pitanje Kosova je toliko značajno da oblikuje odnose Turske sa Srbijom i Albanijom”, kaže doktorka Oja Dorsun-Ozkanca, profesorka međunarodnih studija na Elizabetaun koledžu u Sjedinjenim Američkim Državama, za BBC na srpskom.
Dok vojna saradnja sa Srbijom trenutno nije razvijena, Turska već godinama pruža vojnu podršku Kosovu, podsjeća ona.
Turska šalje vojnu opremu i pomaže u obučavanju kosovskih snaga, što „stvara određenu tenziju u odnosima sa zvaničnim Beogradom”, ocenjuje doktorka Dorsun-Ozkanca.
Istovremeno, kako podsjeća, jaka Turska podrška Kosovu je u skladu sa političkom pozicijom Albanije, koja podržava kosovsku nezavisnost.
„Albanija vidi ulogu Turske na Kosovu kao pozitivnu, a tursko-kosovska saradnja je s godinama samo jača”, ističe profesorka.
Dorsun-Ozkanca smatra da Beograd i Anakara vješto balansiraju po pitanju Kosova, uspjevajući da ključne razlike ostave po strani, kako bi mogle da razvijaju bilateralne odnose, a prije svega ekonomske.
BRIKS, rat na Bliskom istoku – kuda ide politika Turske i kakve to veze ima sa Balkanom
Iako je Turska zemlja članica NATO i najstariji kandidat za članstvo u Evropskoj uniji (EU), ali se sa zapadnim partnerima ne slaže se oko pojedinih važnih pitanja.
Od početka rata na Bliskom istoku pre godinu dana, zvanična Ankara oštro kritikuje poteze Izraela, a od nedavno razmatra i članstvo u BRIKS-u, ekonomskom savezu koji predvode Rusija i Kina, a mnogi ga vide kao alternativu EU.
- Zašto Turska želi da se pridruži BRIKS-u
- Zašto je Bliski istok toliko važan za SAD
Erdogan se sa liderima Srbije i Albanije poslednji put sastao prije samo dvije nedjelje, na marginama Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, a jedna od tema razgovora bio je upravo rat na Bliskom istoku.
U razgovoru sa predsjednikom Vučićem u Njujorku, Ergodan je osudio „izraelsku agresiju u Gazi” i pozvao međunarodnu zajednicu da se ujedini kako bi zaustavila masakr.
Međutim, Srbija je samo u 2024. prodala Izraelu oružje i municiju vrednu 23,.1 milion dolara.
Dok zapadne sile, poput Velike Britanije i Sjedinjenih Američkih Država podržavaju Izrael, Turska i Rusija gaje bliske odnose sa Iranom, koji već godinama finansira, naoružava i obučava palestinski Hamas i libanski Hezbolah.
Velika Britanija i Amerika su proglasile Hamas i Hezbolah terorističkim organizacijama, Turska i Rusija to nisu učinile.
U nedavnom telefonskom razgovoru, Erdogan i ruski predsJednik Putin su već najavili bilateralne sastanke tokom samita BRIKS-a, kako bi razgovarali o ratu na Bliskom istoku.
Poziv za učešće na samitu dobila je i Srbija, ali je Vučić nagovjestio da neće učestvovati, rekavši da u to vreijeme ima „važne goste iz inostranstva”.
„S obzirom na to da je na putu za samit BRIKS-a, Erdogan bi mogao da učestvuje u prenošenju poruka prikupljenih tokom posjete Balkanu.
„Zato bi rat na Bliskom istoku mogla da se nametne kao tema, ali mislim da je Turska u ovom regionu mnogo više zainteresovana da ostvari ekonomske interese”, ocenjuje Vuksanović.
Šesnaest godina posle proglašenja nezavisnosti, Kosovo je priznalo oko 100 zemalja. Ipak, tačan broj nije poznat.
Priština navodi brojku od 117 zemalja, a u Beogradu kažu da ih je daleko manje.
Među zemljama Evropske unije koje nisu priznale Kosovo su Španija, Slovačka, Kipar, Grčka i Rumunija, a kada je riječ o svjetskim silama, to su Rusija, Kina, Brazil i Indija.
Preporučeno
Kosovo je od 2008. godine postalo član nekoliko međunarodnih organizacija, kao što su MMF, Svjetska banka i FIFA, ali ne i Ujedinjenih nacija.
Video