Kaluđerović pojašnjava da često prva konzumacija neke od psihoaktivnih supstanci može biti kobna i upravo to prvo uzimanje može dovesti do toga da cijeli život jedne osobe bude obilježen narkomanijom.
„Osoba koja nastavlja sa uzimanjem ima stalnu potrebu da se stanje euforije i drugi efekati droga ponavljaju. Tada govorimo o psihičkoj zavisnosti. Uslijed duže konzumacije narkotika dolazi do ćelijske adaptacije, pa organizam za ‘normalno’ funkcionisanje traži stalno prisustvo narkotika u organizmu. Onda govorimo o formiranju fizičke ili fiziološke zavisnosti. Kao rezultat stalnog uzimanja supstance dolazi do tolerancije. Da bi se došlo do željenog efekta potrebna je sve veća količina narkotika“, sumira Kaluđerović.
Dodaje da ukoliko dođe do potpunog prestanka ili nedovoljnog unosa narkotika dolazi do razvoja apstinencijalnog sindroma.
„Apstinencijalni sindromi su razlikuju kod uzimanja različitih narkotika. Obično ih prate: neraspoloženje, napetost, nesanica i drugi poremećaji sna, gašenje apetita… Posebno dramatično izgleda apstinencijalni sindrom kod heroinskih zavisnika. On traje do dvije nedjelje i praćen je: drhtavicom, izraženim bolovima u cijelom tijelu, mučninom i diarejom“, pojašnjava naš sagovornik.
Na pitanje kada počinje zavisnost načelnik Centra za mentalno zdravlje odgovara da se ona najčešće formira u adolescenciji.
„U tom periodu tinejdžeri su skloni eksperimentisanju, pa često dolazi do prvog uzimanja psihoaktivnih supstanci. Oni traže sopstveni identitet i svoje mjesto, posebno u situacijama kada postoji otuđenje u porodici ili neki drugi izraženi problemi. Ukoliko nemaju sagovornike u porodici, tinejdžeri ih traže u neformalnim grupama. Ako je prisutan stres ili potreba da se opuste, mladi ljudi posežu za supstancama. Takođe, tolerantan odnos u društvu prema konzumaciji alkohola i narkotika doprinosi većem razvoju zavisnosti. Često se na takvu konzumaciju gleda kao na sastavni dio mladosti i odrastanja i zbog toga mladi ljudi često to ne vide kao problem. Takođe, određene lične karakteristike povećavaju rizik za formiranje zavisnosti. Depresivne osobe, osobe koje nemaju ciljeve, nizak prag tolerancije na frustracije, agresivne osobe… češće postaju zavisnici. Kada je neko od roditelja, ili drugih članova porodice zavisnik povećava se mogućnost i da dijete uđe u svijet zavisnosti. Dostupnost droge u zajednici takođe utiče na porast narkomanije“, ukazuje Kaluđerović.
Hiljade mladih i starijih ljudi u Crnoj Gori se suočava sa nekim oblikom zavisnosti. Izraženi su zavisnost od alkohola, narkotika i kocke a u posljednje vrijeme i sve veća zavisnost od interneta.
„Što se tiče narkotika trenutno je kod nas prisutno manje širenje heroinske zavisnosti. U posljednje vrijeme je više zavisnika od kokaina koji je postao pristupačniji i jeftiniji. Stalno imamo i priliv novih zavisnika od marihuane. Često je i javljanje zavisnika od kocke. U Centru za mentalno zdravlje imamo oko 12 000 kartona psihijatrijskih pacijenata i oko 2000 kartona zavisnika“, ističe naš sagovornik odgovarajući na pitanje koji su oblici zavisnosti dominantni kod osoba koje se javljaju za pomoć u Centru za mentalno zdravlje.
Kaluđerović naglašava da je za liječenje bilo kog oblika zavisnosti neophodna motivacija i da je nemoguće liječiti pacijenta koji to ne želi.
„U Centru za mentalno zdravlje pacijenti dobijaju stručnu pomoć i podršku. Radi se na jačanju motivacije, daje se terapija koja ublažava simptome apstinencijalne krize. Konačni cilj liječenja je uspostavljanje apstinencije. Pacijenti se usmjeravaju u rehabilitacione centre ili na grupe samopomoći. Nekad se uvodi i supstituciona ili zamjenska terapija. Postoje dva oblika supstitucione terapije: metadonska i buprenorfinska. U ovim programima pacijenti mogu biti kraće vrijeme zbog detoksikacije ili duže vrijeme zbog održavanja. U Domu zdravlja Podgorica na metadonskom programu imamo između 50 i 60 pacijenata. Na buprenorfinskom programu imamo preko 300 pacijenata. U Centru za mentalno zdavlje radi osam psihijatara, tri psihologa, dvije socijalne radnice, kao i srednji stručni kadar“.
Podrška porodice je nezaobilazna tema kada govorimo, prije svega, o tinejdžerima koji boluju od nekog oblika zavisnosti. Kaluđerović ukazuje na osnovni problem koji porodici otežava da efikasno učestvuju u procesu liječenja svojih najbližih i pruže im podršku.
„Kao i kod pacijenta i u porodici je teško priznanje. Treba priznati da je član porodice bolestan. Potrebno je suočiti se sa problemom. Kada priznaju i suoče se, roditelji često imaju osjećaj krivice. Često taj osjećaj krivice prebacuju na drugog roditelja. Nijesu rijetke ni svađe među roditeljima. Takva nekonstruktivna pozicija samo usporava proces liječenja i doprinosi daljem razvoju bolesti. Zato i kažemo da je narkomanija porodična bolest. Tako da je u proces liječenja neophodno uključiti cijelu porodicu. Drugim članovima porodice je često takođe potrebna stručna pomoć. Mijenjanje porodičnih odnosa i klime je važan preduslov za proces oporavka zavisnika“, ukazuje Kaluđerović.
Krajem jula mjeseca počelo se sa izgradnjom Klinike za mentalno zdravlje. Gradi se na platou pored Klinike za onkologiju i nosiće ime pionira crnogorske psihijatrije Dušana Kosovića. Ovakav potez pozdravlja i Kaluđerović i ukazuje na značaj koji će Klinika za mentalno zdravlje imati u Crnoj Gori.
„Crnoj Gori je potrebna savremena Klinika psihijatrije. Trenutni uslovi su blago rečeno jako oskudni. I pacijenti i naše kolege koji rade u Klinici psihijatrije zaslužuju mnogo bolje uslove. Nadamo se da će u novoj klinici biti mjesta i za hospitalni tretman zavisnika. Trenutno je jako teško hospitalizovati zavisnike. U Specijalnoj psihijatrijskoj bolnici u Dobroti postoji devet kreveta za zavisnike od psihoaktivnih supstanci, ali su oni često popunjeni sudskim pacijentima. Tako da se na hospitalizaciju zavisnika nekada čeka i po nekoliko mjeseci“, zaključuje Ljubinko Kaluđerović.
Preporučeno
Aleksandar Bulatović
Video