Samo što se ovoga puta odlukom Vlade pečati pravna sudbina grobalja kao opšteg dobra koja nikada u crnogorskoj tradiciji nijesu mogla biti ničija privatna svojina, pa ni crkvena, dok Mandićeva Nova srpska demokratija nije, po diktatu SPC, odlučila da bude drugačije.
Na ovu okolnost juče su zvaničnim obraćanjem premijeru Milojku Spajiću upozorili iz zajednice slobodno udruženih građana okupljenih za izradu Strategije za evropsku i građansku Crnu Goru (STEGA) navodeći da su u saznanju da je Vlada Crne Gore predložila izmjene i dopune Zakona o državnoj imovini, te ukazali na potencijalno kršenje Ustava.Obaveza je svih da se ne remeti spokoj i vječni mir naših pokojnika, da groblja ne budu predmet dnevno-političkih zloupotreba i da podjele ne dopru do naših grobova.
Sporni amandman, koji je Vlada prihvatila kao sastavni dio izmjena zakonskog teksta, podnio je poslanik NSD-a Velimir Đoković, a cilj te izmjene je, kako smatraju u STEGI, zapravo namjera da se preko promjene statusa grobalja promijeni njihov sadašnji svojinsko-pravni režim i omogući privatno vlasništvo nad grobovima.
Negativne i opasne posljedice
STEGA je Spajiću navela da, zbog mogućnosti da on lično ili njegov pravni tima nije u potpunosti informisan o dometima i efektima ovakve izmjene zakona, obraćaju mu se direktno sa zahtjevom „da Vlada povuče ovaj prijedlog zbog izuzetno velikog broja negativnih i vrlo opasnih posljedica predloženog i od Vlade prihvaćenog amandmana“.
Amandman Đokovića
– Istovremeno javno upozoravamo i pozivamo građane da ne dozvole da se promijeni postojeći svojinsko pravni režim na grobovima njihovih preminulih i da sa najvećim stepenom zabrinutosti prate postupanje Vlade i Skupštine po ovom pitanju – navodi se u obraćanju.
Ujedno, pozvali su jedinice lokalne samouprave (koje bi predloženim rješenjem mogle izgubiti status imaoca prava raspolaganja na mnogim grobljima u Crnoj Gori), Crnogorsku akademiju nauka i umjetnosti, pravne fakultete u Crnoj Gori, Udruženje pravnika Crne Gore, nevladine organizacije i ukupnu stručnu i akademsku zajednicu da sa posebnom pažnjom prouče, protumače i tretiraju ovo pitanje, te svojim institucionalnim i stručnim autoritetom ukažu na opasnost i sveukupne posljedice navedene izmjene Zakona o državnoj imovini.
,,Obaveza je svih da se ne remeti spokoj i vječni mir naših pokojnika, da groblja ne budu predmet dnevno-političkih zloupotreba i da podjele ne dopru do naših grobova”, ističu iz STEGE.
Zaobilaženje Ustava
,,Pojašnjavajući na koji se konkretno način ugrožava dosadašnji pravni režim, i kakve posljedice može da proizvede, upozorili su premijera Spajića da se planiranom izmjenom Zakona o državnoj imovini hoće za groblja zaobići primjena čl. 58 stav 3 Ustava Crne Gore, koji se odnosi na svojinski režim „prirodnih bogatstava i dobara u opštoj upotrebi“, navedeno je u pismu upućenom Spajiću.
STEGA je obrazložila da Ustav Crne Gore u čl. 58 stav 3 utvrđuje da su „prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi su u državnoj svojini“, pa saglasno tome, ova dobra ne mogu biti u privatnoj svojini.
Takođe, podsjećaju da prema čl. 16 stav 1 alineja 6 Zakona o državnoj imovini ,,groblja su lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolažu opštine“. To znači da su sva groblja u Crnoj Gori u državnoj svojini, tako da prema Ustavu Crne Gore nije moguće da budu objekat privatne svojine. To podrazumijeva da ne mogu biti ni u svojini vjerskih zajednica ili drugih privatno-pravnih lica.
E tu nastupa Đokovićev amandman kojim se prvo traži brisanje ove alineje 6, a u narednom članu 17 koji popisuje koja su to druga, odnosno lokalna dobra u upotrebi, nakon alineje 8 dopisivanje „groblja u imovini opštine“.
Pritom u obrazloženju amandmana NSD-a navedeno je da se promjena traži zbog toga što način korišćenja groblja se ne uklapa u dosadašnju klasifikaciju tog dobra, jer, prema tumačenju NSD-a, ipak nije svima dostupno dobro pod jednakim uslovima, ako se uzme u obzir činjenica da se mora dozvoliti ukop pokojnika i slično…
Sakriveni razlozi
STEGA upozorava da prihvatanjem amandmana, pravni status grobalja se mijenja na način da groblja, kao ,,lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolaže opština“, budu tretirana kao ,,druga lokalna dobra od opšteg interesa kojim raspolaže opština“.
Time se, ukazuju, stvara osnov za promjenu svojinsko pravnog režima groblja, kao ,,dobara u opštoj upotrebi“, utvrđnih čl. 58 stav 3 Ustava Crne Gore i čl. 16 stav 1 alineja 6 Zakona o državnoj imovini. Predloženim terminom ,,groblja u imovini opštine“ prikriveno se stvaraju pretpostavke da se u pravni sistem Crne Gore uvedu i groblja koja nijesu u imovini opštine.
,,To je nedopustivo i otkriva pravu namjeru predlagača. Ovim se stvaraju pretpostavke da groblja mogu biti i u privatnoj svojini, što znači i u crkvenoj svojini. Time se žele osnažiti (konvalidirati) raniji nezakoniti upisi prava svojine na ime vjerskih organizacija i zajednica”.
Uostalom, i za neka druga dobra u opštoj upotrebi (kojima raspolažu Crna Gora i jedinice lokalne samouprave) zakonodavac često propisuje neke vidove upotrebe uz odgovarajuće dozvole i odobrenja, čime se ne dovodi u pitanje njihov status dobara u opštoj upotrebi! Takva „dobra u opštoj upotrebi“ su npr. vazdušni prostor, putevi, aerodromi, luke, lukobrani, vodovodna i kanalizaciona infrastruktura, javne i zelene površine itd. Za neke vidove njihove upotrebe se mogu propisivati i propisuju dozvole i odobrenja, ali se time njihov pravni status, kao dobara u opštoj upotrebi, ne mijenja. Zato se sa razlogom postavlja pitanje: zašto se samo za groblja mijenja pravni status?!
,,Posebno naglašavamo da se obrazloženjem amandmana u kome se navodi da se ,'upotreba grobalja ne vrši bez posebnih dozvola i odobrenja nadležnih organa’, zapravo želi sakriti suština amandmana, a to je promjena svojinskog režima na grobljima iz režima isključive i jedino moguće državne svojine i u režim privatne, odnosno crkvene svojine”, kategorični su oni.
Značenje termina
Dodatno ističu da je termin ,,upotreba grobalja“ mnogo širi od onog značenja koje mu daje predlagač amandmana.
,,Upotreba grobalja podrazumijeva, prije svega, pravo građana da posjećuju grobove svojih najbližih, što je dostupno svima pod jednakim uslovima i što se odvija bez posebnih dozvola i odobrenja nadležnih organa. Taj vid upotrebe je svakodnevni, masovni i najčešći”, ističe se u obraćanju premijeru.
Dodaje se da to što se za neke vidove upotrebe traži saglasnost nadležnog organa ne dovodi u pitanje, samo po sebi, opšte pravilo da su ova dobra dostupna svima pod jednakim uslovima (član 10 stav 1 tačka 10 Zakona o državnoj imovini).
,,Uostalom, i za neka druga dobra u opštoj upotrebi (kojima raspolažu Crna Gora i jedinice lokalne samouprave) zakonodavac često propisuje neke vidove upotrebe uz odgovarajuće dozvole i odobrenja, čime se ne dovodi u pitanje njihov status dobara u opštoj upotrebi! Takva „dobra u opštoj upotrebi“ su npr. vazdušni prostor, putevi, aerodromi, luke, lukobrani, vodovodna i kanalizaciona infrastruktura, javne i zelene površine itd. Za neke vidove njihove upotrebe se mogu propisivati i propisuju dozvole i odobrenja, ali se time njihov pravni status, kao dobara u opštoj upotrebi, ne mijenja. Zato se sa razlogom postavlja pitanje: zašto se samo za groblja mijenja pravni status”, naglašavaju iz organizacije STEGA.
Predloženim amandmanom se pravno nedopustivo i zaobilaznim (prevarnim) putem hoće promijeniti status grobalja iz statusa dobara u opštoj upotrebi (koja su isključivo u državnoj svojini) u status dobara od opšteg interesa koja mogu biti i u privatnoj svojini.
Dovršavanje započetog
Sudeći prema stanju na terenu gdje organizacione cjeline Srpske pravoslavne crkve godinama već uz neskrivenu i protivpravnu logistiku katastra ostvaruje faktički upis na nepokretnostima, uključujući i brojna groblja i njima pripadajuće crkve, mahom građene za vrijeme i uz podršku Knjaževine, a kasnije i Kraljevine Crne Gore, ne treba mnogo pronicljivosti da bi se uočila namjera „zakonodavca“, koji djeluje „amandmanski“.
Naruku Crkvi do sada je išlo ćutanje lokalne i državne administracije koja ne talasa kada su interesi Crkve u pitanju, bez obzira što se zadire i u najosjetljivije stvari, kao što su odnos prema grobu i kostima predaka koji iz pozicije nekoga ko je gradio seoske crkve postaje – crkveno vlasništvo…
Ili, kao u slučaju zetske opštine, odlukom lokalnog parlamenta priznaju status vjerskih grobalja, planirajući time da javno-pravna ovlašćenja raspolaganja grobljima i grobnim mjestima ustupe Crkvi, što je već najavljena pozadina cijele ove pravne ofanzive vladajuće većine.
Pravnom nasilju u ovoj oblasti i žmurenju opština i države jedino se usprotivila Prijestonica Cetinje, koja već nekoliko godina vodi niz upravnih, ali i sudskih postupaka da bi dokazala da je protivpravno, bez osnova, Mitropolija kao dio SPC upisana kao vlasnik grobalja na teritoriji prijestonice.
Preporučeno
Ako prođu izmjene ovog zakona, biće to uzvratni udarac na pravne napore Prijestonice, ali i opasan presedan u kojem grobovi građana ove zemlje postaju vlasništvo vjerskih organizacija.
Video