Izgleda da je čeka neslavan kraj kao i mnoge druge vrijedne kulturno istorijske lokacije u Crnoj Gori – da ostane prepuštena sama sebi i alavim ljudima da joj ubrzaju kraj, piše Portal Analitika.
Tvrđava Goražda je tvrđava koju je napravila Austrougarska, a nalazi se u blizini Kotora. Sa još nekoliko utvrđenja, bila je glavna vojna baza Austrougarske na južnom Jadranu. Sadašnja tvrđava je izgrađena između 1884–86. i zamijenila je raniju strukturu na istom mjestu.Bila je to jedna od prvih novih tvrđava oko Boke Kotorske koja je izgrađena kao dio austrougarskog programa poboljšanja odbrane ovog područja krajem 19. vijeka. Dvije osmatračnice postavljene su 1906/07. godine.
Kako se može pročitati, iako su 1910. godine bili aktivni planovi da se tvrđava obnovi i ugrade dvije nove haubice i mitraljeske i osmatračke kupole, izbijanje Prvog svjetskog rata to je spriječilo.
Nakon izgradnje, Goražda je bila najmodernija tvrđava tog vremena. Njeni neimari koristili su za to doba najnovije tehnologije vojne arhitekture i inženjeringa zbog čega bi trebalo da ima izuzetnu kulturno istorijsku vrijednost, da je sreće, za kompletno graditeljsko nasljeđe u Crnoj Gori. Ali, po dobrom starom običaju, ovaj neimarski arhitektonski biser nije ni turistički ni drugačije valorizovan i za mnoge je nepoznat kulturno istorijski spomenik.
Sastoji se od jako ojačane kamene i betonske konstrukcije koja se nalazi u jarku, sa kaponirima na uglovima za odbranu iz neposredne blizine. Njen simetričan raspored, sa dva krila spojena kružnom konstrukcijom, neuobičajen je za ovaj tip planinskog utvrđenja. Tvrđava dominira visovima iznad Kotora.
Do ulaza u dvospratnu tvrđavu dolazi se zakrivljenom stazom koja prolazi između dva potporna zida i prelazi preko mosta koji vodi preko rova. Iznad glavnog ulaza, još uvijek je na licu mjesta vidljiv natpis Thurmfort Gorazda. Prostorije kasarne nalazile su se na donjem nivou, a na gornjem kazamati do kojih se dolazi preko dva spiralna stepeništa.
Dvije osmatračke kupole smještene su na krovu, iznad pješadijskih položaja koji su konstruisani da pojačaju odbranu tvrđave iz blizine. Džinovska rotirajuća kupola njemačke proizvodnje Gruson od 100 tona, u kojoj je nekada bilo glavno naoružanje, nalazilo se iznad centralnog dijela tvrđave.
Kupola je posljednji preostali primjer te vrste i bila je ručno pokretana, a za rotaciju je korišćena ručica koju su pokretala dva čoveka.
Nakon rata preuzela ga je vojska i nastavila da ga koristi kao vojno skladište sve do ranih devedesetih godina 20. vijeka.
Danas je tvrđava napuštena i dostupna je javnosti. Ipak, njena pristupačnost i nedostatak zaštite od strane državnih i opštinskih organa ostavili su je na milost i nemilost lopovima, koji su odnijeli mnoge vrijedne unutrašnje elemente tvrđave, a danas su prešli i na kamen od kojeg je sagrađena.
Kako se može pročitati, alavi neimari uspjeli su čak i da ogromna željezna vrata od 300 kilograma, odvale i odnesu. Lopovi su odnijeli čak i cjevovode, djelove puškarnica, ponešeni su liftovi za municiju, metalno stepenište, metalne rešetke i kapci sa prozora.
Nakon što su očerupali željezni dio tvrđave, počelo se sa čerupanjem fino klesanih kamenih blokova.
To što se ovim čini nenadoknadiva šteta dijelu kulturne baštine i graditeljskog nasljeđa Crne Gore nadležne opštinske i državne institucije izgleda ne interesuje. Tvrđava Goražda se raznosi neometano a da niko od nadležnih niti reaguje niti pokušava da spriječi njeno uništenje.
Mada, gledajući nove običaje, izgleda da nije po kalkulatoru zaštite kulturne baštine, kojeg očigledno nema, pa shodno tome nadležne institucije nemaju ni o čemu brinuti niti reagovati. Ko će ga znati, možda jednog dana ako se pojavi i takva vrsta kalkulatora nadležni počnu da brinu i o ovim problemima.
Prije nekoliko godina reagovali su i predstavnici „Austrijskog društva za proučavanje i zaštitu fortifikacija“ (OeGF) iz Beča koji su ostali razočarani stanjem u kojem se nalaze austrougarske fortifikacije i nebrigom naše države da pokuša zaštititi taj segment naše i evropske kulturne baštine. Njihove reakcije nisu puno promijenile. Nebriga se očigledno nastavlja.
Preporučeno
Ali, i pored sve nebrige, tvrđava Goražda i danas plijeni i monumentalnošću i estetikom. Ovo fortifikaciono zdanje iako u poodmakloj fazi čerupanja i danas izaziva divljenje zbog stručnosti njenih neimara i jedinstvene usklađenosti sa prirodnim okruženjem.
Video