Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije je Pavla Đurišića, komandanta četničkog pokreta, odgovornog za masakr nad civilnim stanovništvom, naročito Bošnjacima, nazvao „velikim junakom“ i osobom „nepobjedivog karaktera“. On je to rekao služeći liturgiju u novoj Crkvi Preobraženja Gospodnjeg u Lijevče polju, u selu Razboj kod Srpca u bosanskohercegovačkom entitetu Republici Srpskoj, crnogorskim četnicima koje su 1945. ubile ustaše.
Papović je kazao da je potrebno podsjećati i ponavljati istorijsku istinu da je osnova četničke politike zapisana u programskom aktu „Homogena Srbija“, koji je za potrebe četničkog pokreta sastavio Stevan Moljević.– Prema tom, u osnovi nacističkom, programu cilj četničkog pokreta je bilo stvaranje Velike Srbije u kojoj će uništiti druge nacije i vjere, ali i Srbe komuniste i antifašiste koji su prema ovoj ideologiji bili nenacionalni elementi. Za tu ideologiju se borio Pavle Đurišić i za ostvarenje te ideologije je počinio brojne zločine zbog kojih je pobjegao iz Crne Gore kako ne bi odgovarao. Uz to je bio okoreli saradnik italijanskih fašista, njemačkih nacista i dosljedni saborac srpskih fašista i kvislinga Dimitrija Ljotića i Milana Nedića. Ovo su neupitne istine o četničkoj ideologiji i Đurišiću – poručio je Papović.
Zabrinutost NVO
Nevladine organizacije i građanski aktivisti izražavaju duboku zabrinutost i oštro osuđuju izjave mitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija, kojima on veliča Pavla Đurišića, komandanta četničkog pokreta u Crnoj Gori i dokazanog ratnog zločinca. Joanikije je takve ocjene izrekao nedavno tokom vjerskih obreda u Podgorici povodom davanja počasti jasenovačkim žrtvama i na teritoriji bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska – navodi se u saopštenju koje potpisuju Centar za građansko obrazovanje (CGO), Akcija za ljudska prava (HRA), Udruženje profesora istorije Crne Gore – HIPMONT, Antifašisti Cetinje, Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, kao i građanske aktivistkinje Dina Bajramspahić i Jovana Marović.
Navodi se da je, nazivajući Đurišića „velikim junakom“ i osobom „nepobjedivog karaktera“, mitropolit Joanikije ignorisao relevantne istorijske izvore koji nedvosmisleno potvrđuju njegovu saradnju sa fašističkim i nacističkim okupatorima, odgovornost za masovne zločine i etničko čišćenje muslimanskog stanovništva.
– Takve izjave ne samo da vrijeđaju sjećanje na žrtve, već predstavljaju i opasan pokušaj istorijskog revizionizma u funkciji savremenih političkih i identitetskih manipulacija. Zbog kontinuiteta sličnih manipulacija, podsjećamo javnost na dokumentovane činjenice iz biografije Pavla Đurišića, a kako bi se spriječilo dalje izvrtanje istorije – navode NVO.
Kako dodaju, u januaru 1942. godine, četničke jedinice pod njegovom komandom, uz pomoć italijanskih trupa, napale su partizane kod Berana. Mjesec kasnije, sa ustaškim jedinicama, učestvuju u napadima kod Foče.
Dalje, prilikom ulaska u Kolašin, kako navode, 23. februara 1942. godine, Đurišićevi četnički odredi formiraju zloglasni kolašinski zatvor kroz koji je mučeno oko 2.000 zarobljenih partizana, a samo u jednoj egzekuciji na Brezi strijeljano je njih 74. Taj zatvor je zatvoren tek 13. maja 1943. godine. U avgustu 1942. godine, stavio se pod italijansku fašističku komandu. „Vaš stav prema okupatoru ima biti lojalan i upravljen tačno po naređenjima ove komande. Nikakvih akcija ne smete preduzeti da prethodno ne obavijestite njihovu (tj. talijansku — prim aut.) komandu o njima“, stoji u naredbi koju je 30. avgusta 1942. godine poslao svim svojim jedinicama.
– Na osnovu naređenja Draže Mihailovića, Đurišićevi četnici su sproveli etničko čišćenje muslimanskog stanovništva sjevera Crne Gore. Prvi pokolji su počeli 28. novembra 1942. godine u Bukovici kod Pljevalja, da bi 4. i 5. januara 1943. godine sproveli kampanju terora u Pljevljima, Sjenici, Peći i Kolašinu. Prema njegovom vlastitom izvještaju, od 4. do 10. januara 1943. godine, ubijeno je 400 muškaraca i 1.000 žena i djece, a spaljena su 33 sela – navodi se u saopštenju.
Nastavak te akcije, dodaju, uslijedio je 29. januara 1943. godine, sa fokusom na prostoru Pljevalja, Čajniča i Foče.
– Najkrvavije operacije izvedene su od 4. do 7. februara 1943. godine, a već 13. februara 1943. godine Pavle Đurišić izvijestio je Dražu Mihajlovića da je u akciji ubijeno 1.200 naoružanih muškaraca i oko 8.000 žena, staraca i djece. Prema izvještaju Zemaljske komisije Crne Gore za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, u zločinima prema muslimanskom stanovništvu – samo u okolini Pljevalja i to samo u februaru 1943. godine – ubijeno je 1.352 ljudi, od kojih 245 odraslih muškaraca i 1.107 žena i djece. U izvještaju stoje i opisi ubistava, i to da je „90 odsto žrtava bilo prije ubistva mučeno, bodeno noževima, žene silovane, često od pedesetak četničkih razbojnika, da bi ih onda bacili u njihove kuće, da zajedno sa njima izgore“. U okolini Pljevalja uništeno je 127 sela i zaseoka, spaljeno 1.508 kuća i 4.484 pomoćna objekta. Od 1943. godine otvoreno sarađuje s nacističkom Njemačkom. „Đurišićevo junaštvo“ ovog perioda oslikava i zločin od 23. jula 1944. godine, u mjestu Lazine pored Danilovgrada, kada su četnici strijeljali 52 pripadnika KPJ i SKOJ-a, odnosno pripadnika komunističke omladine – navodi se u reagovanju.
Dodaje se da je za lojalnost nacistima Pavle Đurišić, kao četnički komandant i potpukovnik generala Nedića, 11. oktobra 1944. godine odlikovan ordenom Željeznog krsta, najprestižnijim vojnim odlikovanjem nacističke Njemačke koje je dodjeljivano isključivo uz odobrenje Adolfa Hitlera.
– U martu 1945. dolazi u sukob sa Dražom Mihailovićem i sklapa savez sa kolaborantom Sekulom Drljevićem. Ubrzo je došlo do svađe između njih dvojice koju su iskoristile ustaše. Nedugo potom biva izdan i likvidiran u logoru Jasenovac – od svojih bivših saradnika. U demokratskom i civilizovanom društvu, crkveni velikodostojnici i politički akteri bi morali nositi odgovornost za izgovorenu riječ. Ako zaista žele odati počast žrtvama jednog od najvećih zločina u Evropi, to moraju činiti iskreno, dostojanstveno i bez skrivenih političkih motiva. Pominjanje Pavla Đurišića u tom kontekstu, kao i dodatno veličanje, predstavlja uvredu istinskih jasenovačkih žrtava, koje su stradale od ustaškog režima upravo zato što nijesu sarađivali s okupatorima, za razliku od Đurišića. Pokušaji da se rehabilituju odgovorni za ratne zločine ne doprinose suočavanju s prošlošću ni pomirenju. Naprotiv, to produbljuje podjele i jača revizionističke narative koji su prijetnja građanskom društvu. Pozivamo sve vjerske i političke autoritete u Crnoj Gori i regionu da se uzdrže od prekrajanja istorije zarad partikularnih ciljeva, da osude ratne zločine i njihove počinioce, te da se zalažu za kulturu sjećanja koja poštuje činjenice, dostojanstvo žrtava i univerzalne vrijednosti humanosti – poručili su iz NVO.
Što je Joanikije još govorio
Joanikije je, između ostalog, kazao da je Pavle Đurišić, „čije se junaštvo može porediti sa junaštvom Pavla Orlovića, na Lijevče polju gdje je napadnut od udruženih neprijateljskih snaga doživio poraz, ali privremeni poraz, te da je izgubio cvijet svoje vojske“. Kazao je da je „sva muka narodna pala na pleća Pavla Đurišića, pa je morao pregovarati i sa Sekulom Drljevićem“.
– Izdade ga. Sekula Drljević je takvog junaka prelastio, da pristupi pregovorima, jer nije bilo drugačijeg načina da se Pavle savlada. Borio bi se on koliko je god bio već odsječenih krila i pored toliko gubitaka svoje vojske, ali mislio je da po svaku cijenu spasi narod, nejač, žene, djecu i starce koji su sa njim krenuli. Zarobljen je na prevaru i negdje od Stare Gradiške do Jasenovca, nije otprilike stigao do Jasenovca, da li je na skeli ubijen, da li je spaljen u ustaškom krematorijumu, kako je završio ne zna se, niti će se znati – rekao je Joanikije.
– Obilježavamo osamdesetu godišnjicu od stradanja junaka koji su iz Crne Gore krenuli zajedno sa sveštenicima na čijem čelu je bio mitropolit Joanikije (Lipovac) crnogorsko–primorski i sa brojnim narodom. Više hiljada ljudi je bježalo ispred komunističkog noža i ispred zločinaca koji su se osvjedočili odmah poslije ’41. pa do ’45. svojim zločinačkim naumom provodeći u vrijeme rata revoluciju u Crnoj Gori, propagirajući komunističku ideju. Malo su oni imali pameti da nešto lijepo i pametno kažu narodu, makar je kod nas tako bilo u Crnoj Gori, ali imali su puno zlobe pa su napunili jame po Crnoj Gori, a bogme i po Hercegovini – kazao je juče Joanikije, objavljeno je na sajtu MCP.
Rekao je da je ovo dan u kojem se obilježava stradalni put rodoljuba koji su „bili ponajviše krivi zato što su srušili nacističku tvorevinu – Nezavisnu državu Crnu Goru pod Musolinijevom Italijom“, i dodao da je to bila tvorevina koja je opstala svega jedan dan.
– Osnovana je 12. jula, a 13. jula od nje nije bilo nigdje nijednoga ostatka, jer je buknuo svenarodni ustanak. Glavne ličnosti tog ustanka su bili ljudi koje ovdje pominjemo. Naravno, oficiri kraljevske jugoslovenske vojske u otadžbini, a istaknuta ličnost među njima po svome junaštvu i po nepobjedivom karakteru bio je Pavle Đurišić, koga pominjemo kao prvoga, a sa njime je i vojvoda Petar Baćović od vojvodske kuće Baćovića, ujedinitelj 1918. godine, i mnoge druge znamenite ličnosti Crne Gore i Hercegovine – rekao je on.
Joanikije je na podršci, između ostalih, zahvalio potpredsjedniku Vlade Crne Gore Budimiru Aleksiću i predsjedniku RS Miloradu Dodiku.
Ura: Neprihvatljivo
– Za Uru apsolutno su neprihvatljive izjave kojima se veličaju ličnosti poput Pavla Đurišića i mitropolita Lipovca. Takve izjave predstavljaju pokušaj revizije istorije i negaciju antifašističke borbe koja je temelj savremene Crne Gore i mi ih oštro osuđujemo – saopštili su iz te partije.
Podsjećaju da je Pavle Đurišić, kao komandant četničkog pokreta, odgovoran za brojne zločine nad civilnim stanovništvom tokom Drugog svjetskog rata, uključujući masakre nad muslimanskim stanovništvom u Sandžaku, Bosni i Hercegovini.
– Njegova saradnja s italijanskim i njemačkim okupatorima, kao i odlikovanja koja je primio od nacističkih vlasti ne ostavljaju prostor za glorifikaciju njegove uloge u istoriji – ističe Ura.
Mitropolit Joanikije Lipovac je, dodaju, poznat po tome što je dočekao italijanske okupatore, čime je pružio legitimitet njihovoj vlasti u Crnoj Gori.
– Takvi postupci su u suprotnosti s vrijednostima slobode i otpora koje su Crnogorci pokazali tokom Narodnooslobodilačke borbe. Crna Gora je prva zemlja u porobljenoj Evropi koja je 13. jula 1941. godine podigla oružani ustanak protiv fašističkih okupatora. Ova slobodarska tradicija je duboko ukorijenjena u identitetu naše države i predstavlja osnovu na kojoj gradimo multietničko i multikonfesionalno društvo. Izjave koje veličaju saradnike okupatora ne samo da vrijeđaju sjećanje na žrtve fašizma, već i narušavaju međunacionalni sklad i toleranciju u Crnoj Gori. Pozivamo sve društvene aktere, uključujući i vjerske poglavare, da se uzdrže od retorike koja može produbiti podjele i izazvati tenzije među građanima – ističe Ura.
Vujović: Najveći promoter zločinačke ideologije za Joanikija heroj
Ivan Vujović, predsjednik SDP-a i jedan od lidera Evropskog saveza, na mreži Iks napisao je da je nosilac Hitlerovog gvozdenog krsta Pavle Đurišić za Joanikija heroj.
Preporučeno
– Egzekutor programiranog zločina nad 8.000 muslimanskih žena, đece i staraca na sjeveru Crne Gore i istočne Bosne je heroj. Uz čiča Dražu najveći promoter zločinačke ideologije etničkog čišćenje je heroj. „Dostojan“ – poručio je Vujović.
Video