“Riječ je o očekivanom ishodu procesa u kojem Evropska unija sve manje vrednuje formalno ispunjavanje uslova, a sve više insistira na dokazima da sistemi u praksi funkcionišu i da su institucije sposobne da preuzmu obaveze članstva”, ističe STEGA.
Kako su dodali, ono što u ovom trenutku mora zabrinuti više od same rezerve jedne države članice jeste pogrešno razumijevanje političke podrške Evropske unije u dijelu domaćih institucija.“U prethodnom periodu stvoren je utisak da je evropska podrška Crnoj Gori gotovo bezuslovna i da je ulazak u EU oko 2028. godine politički izvjestan, umjesto da se ta podrška shvati kao prilika i odgovornost da se ispune svi kriterijumi i sprovedu dubinske reforme. Takav pristup nosi ozbiljan rizik. Geopolitičke okolnosti mogu u jednom trenutku biti povoljne i ohrabrujuće, ali se političke prilike u Uniji i državama članicama mogu promijeniti, a tada obećanja i očekivanja ostaju bez uporišta ukoliko nijesu potkrijepljena stvarnim rezultatima”, navodi STEGA.
Zbog toga je, ističu, od suštinske važnosti da Crna Gora svoj evropski put zasniva na ispunjenim kriterijumima i izgrađenim kapacitetima, a ne na pretpostavci da će joj povoljan geopolitički trenutak trajno ići u prilog.
“Evropske integracije nijesu proces u kojem se politička podrška podrazumijeva, već proces u kojem se ona iznova zaslužuje konkretnim i mjerljivim rezultatima”, dodaje STEGA.
Posebno, kažu, zabrinjava činjenica da Vlada nastavlja da insistira na narativu da je Crna Gora „interno spremna“, oslanjajući se na sopstvene procjene uspjeha, dok se istovremeno zanemaruju jasne poruke koje dolaze iz Evropske unije.
“Stanje u poglavljima 11 i 13 daleko je od idealnog i postoji niz objektivnih razloga zbog kojih bilo koja država članica može dovesti u pitanje njihovo zatvaranje. Riječ je o oblastima koje podrazumijevaju značajne finansijske tokove, upravljanje prirodnim resursima i visok stepen kontrole, zbog čega Unija insistira na funkcionalnim, a ne samo formalno uspostavljenim sistemima”, navodi STEGA.
Crna Gora je, dodaju, pritom, imala dovoljno signala da je ovakav scenario moguć.
“Izostanak jasne i pravovremene komunikacije o potencijalnim rezervama, uz podizanje očekivanja u javnosti do samog kraja godine, ukazuje na nedostatak ozbiljnog pristupa upravljanju evropskim procesom i rizicima koji ga prate”, ističe STEGA.
Ova situacija, naglašavaju, dodatno potvrđuje da evropski put ne može biti sveden na usvajanje zakona i strategija u zadatim rokovima.
“Ključno pitanje je da li država ima kapacitete da te propise sprovede, da obezbijedi efikasan nadzor, funkcionalne institucije, stručne kadrove i sisteme koji mogu odgovoriti zahtjevima pune primjene evropskih standarda. Bez toga, svaka država članica ima legitiman osnov da zatraži odlaganje zatvaranja poglavlja, naročito u osjetljivim oblastima poput poljoprivrede i ribarstva”, dodaje STEGA.
U tom kontekstu, navode, posebno treba imati u vidu da smo na samom kraju 2025. godine u kojoj je izvjesno da ćemo zatvoriti samo 4 poglavlja, dok za 2026. godinu ostaje čak 23 poglavlja, među kojima su i ona najzahtjevnija u čitavom pregovaračkom procesu.
“To su poglavlja koja traže snažnu političku volju, visoku stručnost i ozbiljno jačanje institucija, a ne deklarativnu posvećenost evropskim integracijama”, ističe STEGA.
STEGA upozorava da traženje izgovora u navodnim bilateralnim odnosima ili unutrašnjim političkim prilikama u državama članicama ne može zamijeniti preuzimanje odgovornosti za ispunjenje evropskih obaveza.
Preporučeno
“Umjesto relativizacije i spinovanja, neophodna je ozbiljna i transparentna analiza stvarnog stanja u pregovaračkim poglavljima, jasna podjela odgovornosti i ubrzanje reformi koje će pokazati da je Crna Gora spremna ne samo da zatvori poglavlja, već i da kao buduća članica dosljedno primjenjuje pravila i standarde Evropske unije. Evropski put Crne Gore ostaje njen najvažniji strateški interes, ali taj put ne vodi kroz pretpostavljenu političku naklonost, već kroz ispunjene kriterijume, funkcionalne institucije i vjerodostojnu posvećenost reformama”, zaključuju.
Video