Vlada je ovaj novac izdvojila bez pravnog osnova, na osnovu Zaključka, ne odustajući od finansiranja privatnih vjerskih škola, ni nakon nalaza Državne revizorske institucije (DRI) da je za četiri godine nezakonito izdvojeno pet miliona eura za te škole. Zbog toga je Centar za građansko obrazovanje podnio krivičnu prijavu Specijalnom državom tužilaštvu, koje taj slučaj sada izviđa.
Škole pod „pravdom“U informaciji i prijedlozima ugovora koji su sinoć objavljeni na sajtu Vlade, navedeno je da je Ministarstvo pravde zaduženo za sprovođenje finansiranja, iako se radi o školama.
Navedeno je da je Medresa škola opšteg obrazovanja akreditovana za izvođenje vjerske nastave, te da je jedina škola ovog tipa u kojoj se od prvog dana nastava izvodi na CSBH i albanskom jeziku. Ima i internat, a dnevno se spremi i 1.100 obroka.
Informacija objavljena na sajtu Vlade Crne Gore, Foto: Vlada Crne Gore
Za Gimnaziju „Sveti Sava“ se navodi da su u školskoj 2024/2025. upisana dva odjeljenja druge generacije učenika, da radovi na izgradnji škole uveliko teku, a da je rok za izgradnju 2025/2026. školska godina.
“U konačnom uzevši u obzir značaj i ulogu koju će Gimnazija „Sveti Sava“ vršiti u budućem periodu, a posebno činjenicu da je obrazovanje najefikasniji način rješavanja mnogobrojnih društvenih problema, ulaganje u nauku i obrazovanje podstičemo razvoj kako pojedinca, tako i društva u cjelini, te da dodjela sredstava predviđenih Zakonom o budžetu predstavlja značajan doprinos u realizaciji ovako složenog projekta “, piše u obraćanju uprave škole, a na osnovu kojeg joj je dodijeljen novac.
Različiti ugovori
Na sajtu Vlade sinoć su objavljeni i prijedlozi ugovora.
Za Medresu „Mehmed Fatih“ piše da se sredstva Ministarstva pravde (800.000 eura) obezbjeđuju na osnovu programa i potprograma – Nadzor nad vjerskim školama i Podrška vjerskim obrazovnim ustanovama. Novac se može koristiti za plate zaposlenih, materijal, tekuće održavanje i ishranu učenika u domovima. U tom ugovoru se ne poziva na Zakon o obrazovanju.
U ugovoru Gimnazije „Sveti Sava“ sa Ministarstvom pravde piše da se novac (900.000 eura) daje za podršku razvoja vjerske škole, unapređenje uslova i obrazovnog programa.
Iako se u prijedlogu ugovora vidi da treba biti potpisan sa Ministarstvom pravde, poziva se na Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju, na članove 138 i 139, koji je pod ingerencijom Ministarstva prosvjete.
Članom 138 je definisano da se sredstva iz budžeta određuju na osnovu ekonomske cijene obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje.
Upravo je ovaj član bio sporan DRI koja je u svom nalazu za prethodne godine istakla da Ministarstvo prosvjete nije dostavilo analizu ekonomske cijene obrazovanja učenika.
Članom 139 se predviđa da se srednje vjerske škole, koje izvode javno važeće programe mogu finansirati iz budžeta.
Na ove članove Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju se ne poziva u ugovoru sa Medresom, iz razloga što ta vjerska škola nikada nije dobila licencu od Ministarstva pravde, iako se godinama finansira iz budžeta.
Prilikom saslušanja na sjednici Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport u decembru 2022. godine tadašnji načelnik Direkcije za strategije, normativno-pravne poslove i harmonizaciju propisa Mijajlo Đurić kazao je da ova vjerska škola ne može da dobije licencu jer ne ispunjava jedan od osnovnih uslova – nemaju obezbijeđen vaspitni, odnosno nastavni i drugi stručni kadar, kako to nalaže Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju.
Transfer para
Transfer sa Ministarstva prosvjete, koje kontroliše obrazovne institucije u Crnoj Gori, na Ministarstvo pravde je Pobjedi iz tog resora objašnjen time da se Zakonom o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica uređuju pitanja saradnje države i vjerskih zajednica. A nadzor nad primjenom tog zakona radi organ državne uprave nadležan za poslove pravosuđa – odnosno Ministarstvo pravde.
U ugovorima sa ovim školama, koji su objavljeni sinoć, nema pozivanja ni na taj zakon, a DRI je istakla u nalazu da je finansiranje vjerskih zajednica neuređeno, a srednje vjerske škole nijesu dobijale novac iz budžeta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, za čije je sprovođenje nadležno Ministarstvo prosvjete.
Jedan euro zbog pritiska javnosti i tužilaštva?
Informacija koju je Vlada usvojila juče odnosi se na ovogodišnji budžet. A nedugo nakon što je DRI objavila izvještaj da su se od 2019. godine vjerske škole finansirale nezakonito, Vlada je predložila Zakon o budžetu za 2025. godinu, ali u njemu zasad nema iznosa koji bi se dodijelio tim školama.
Na pozicijama za srednje vjerske škole stoji iznos od jednog eura u segmentu Ministarstva pravde. Nakon konsultacija sa ekspertima, Pobjedi je pojašnjeno da se zapravo radi o rezervisanju pozicije, te da će ta sredstva biti vjerovatno kasnije opravdana preusmjerenjem.
Eksperti sa kojima je Pobjeda kontaktirala smatraju da je Vlada najvjerovatnije usljed pritisaka javnosti zbog ogromnog iznosa kojim se finansiraju vjerske škole, dok javne obrazovne ustanove i dalje imaju problema u radu, organizaciji, nastavnom materijalu, uslovima… – odlučila da zasad ne objavljuje sumu.
DRI je utvrdila da je tokom protekle četiri godine za vjerske škole uplaćeno 4,9 miliona eura. Medresa „Mehmed Fatih“ dobila je 3,1 milion, a Srednja vjerska škola – Gimnazija „Sveti Sava“ 1,8 miliona (za posljednje dvije godine koliko postoji).
Da se novac za vjerske škole možda neće naći u prijedlogu budžeta za narednu godinu, najavio je indirektno ministar pravde Bojan Božović koji je nedavno Pobjedi kazao da će se finansiranje ovih škola posebno razmotriti, jer je budžetska godina u toku, te da predmetna aktivnost još nije realizovana.
“Tražiće se i izjašnjenje resora koji je nadležan za pitanje obrazovanja, odnosno Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija”, rečeno je nedavno Pobjedi iz Ministarstva pravde.
Iz Ministarstva prosvjete Pobjedi nije odgovoreno da li su utvrdili ekonomsku cijenu obrazovanja učenika, na što je DRI ukazala kao jednu od nepravilnosti.
Državna revizorska institucija je u svom nalazu istakla da Ministarstvo prosvjete ne raspolaže dokumentacijom na osnovu koje se može uvjeriti na koji način je vršen obračun iznosa koji su uplaćeni srednjim vjerskim školama. Iznosi sredstava koji se uplaćuju vjerskim školama određeni su zaključcima Vlade Crne Gore, a Ministarstvo vjerskim školama uplaćuje iznos u skladu sa zaključenim ugovorima.
Ministarstvo prosvjete nije dostavilo državnom revizoru metodologiju za izračunavanje ekonomske cijene obrazovanja učenika za svaki obrazovni program.
Koliko po đaku?
Upravo je to – koliko košta školovanje jednog đaka, bilo predmet revizije Državne revizorske institucije, koja je od Ministaratva prosvjete zatražila odgovor na koji način su opredijeljena sredstva – 1,7 miliona za oko 350 učenika Medrese i 44 učenika Pravoslavne gimnazije.
Licenca Gimnazije „Sveti Sava“ je izdata za mandata ministarke Vesne Bratić, a problematizovana je jer se nalazi u prostorijama stambeno-poslovne zgrade ispod Gorice. Gimnazija ,,Sveti Sava“ je takođe dobila zeleno svjetlo od Nacionalnog savjeta za obrazovanje godinu nakon što je počela sa radom.
Nacionalni savjet za obrazovanje je tek 23. oktobra 2023. na osnovu mišljenja Zavoda za školstvo utvrdio da je opšti dio javno važećeg obrazovnog programa za opšte srednje obrazovanje, s tim da se u nastavnom planu dodaju dva izborna predmeta i to – katihizis i crkveno pjevanje.
Preporučeno
U vrijeme kada je školi „Sveti Sava“ data licenca, Nacionalni savjet za obrazovanje nije bio formiran, a Ministarstvo se pravdalo time da će se nastava izvoditi po javno važećem programu za gimnazije koji je taj savjet ranije propisao za ostale gimnazije, te da nema potrebe da bude posebno analiziran za tu školu.
Video