Mnogo vremena, truda i novca ulaže se u američke predsjedničke i opšte izbore, a ni ova godina nije izuzetak. Međutim, pregled podataka od 2009. godine pokazuje da, bez obzira na to ko je bio na vlasti, na privredu podjednako utiču globalna dešavanja, demografski trendovi i odluke Bele kuće, prenosi DW.
Period od 2009. do 2024. godine obuhvata dva mandata Baraka Obame, kao i mandate Donalda Trampa i Džoa Bajdena, čiji se predsjednički mandat sada bliži kraju.Predsjedavanje Obame, Trampa i Bajdena
Tokom tog perioda dogodila su se dva velika šoka koja su potresla globalnu ekonomiju. Prvo je izbila globalna finansijska kriza, koja je započela nekoliko meseci pre nego što je Obama preuzeo dužnost u januaru 2009. godine, a druga je bila pandemija koronavirusa, koja je izbila u poslednjoj godini Trampove administracije, 2020.
Finansijska kriza kod nekih je izazvala strah od kolapsa kompletnog bankarskog sistema. Ubrzo nakon toga, Dženeral Motors i Krajsler, dva najveća američka proizvođača automobila, podneli su zahtev za bankrot kako bi reorganizovali svoje firme, a tržište nekretnina, posebno tržište hipoteka, izmaklo je kontroli.
Pandemija koronavirusa imala je neposredniji uticaj na američku i globalnu ekonomiju. Zatvaranje preduzeća, prekidi u lancima snabdevanja koji su uticali na proizvodnju, i zatvaranje granica doveli su do ekonomskog haosa i masovnog gubitka radnih mesta, dok su mnogi ljudi izgubili živote tokom pandemije.
Zahvaljujući opsežnim programima podsticanja privrede, Sjedinjene Američke Države su relativno brzo uspele da prevaziđu ekonomski pad izazvan pandemijom, vrate privredu na pravi put i pokrenu snažan uzlet.
Poređenje američkog BDP-a
Jedan od problema kada se poredi uticaj predsednika i njihove politike na privredu jeste zakašnjenje s kojim njihove odluke imaju efekat. Ulaganja u infrastrukturu ili u privredne grane poput proizvodnje čipova su neophodna, ali koristi se osećaju tek daleko u budućnosti. Zatvaranje granice s Meksikom moglo bi da odvrati neke migrante, ali je potrebno vreme da nedostatak radnika počne da utiče na aspekte kao što su cene u supermarketima.
Drugi problem je proceniti ulogu predsednika odvojeno od odluka koje donosi zajedno s kreatorima politike u Kongresu ili nezavisnim institucijama kao što je Centralna banka.
Od 1990. godine, američki bruto domaći proizvod (BDP) po glavi stanovnika povećavao se svake godine osim 2009. godine, kada je to bilo rezultat direktnog uticaja finansijske krize. Prošle godine, BDP Sjedinjenih Država po glavi stanovnika iznosio je preko 81.000 dolara (74.700 evra).
Što se tiče godišnjeg rasta privrede merenog po glavi stanovnika, Kina i Indija ostvarile su snažniji rast. Međutim, uprkos toj višoj stopi rasta, američki BDP po glavi stanovnika i dalje je tri puta veći od kineskog i osam puta veći od indijskog.
Godine 2023. ukupni BDP Sjedinjenih Država iznosio je neverovatnih 27,36 triliona dolara, čime ih čini daleko najvećom ekonomijom na svetu. Kina je s velikom razlikom druga, sa 17,66 triliona dolara, a slede Nemačka i Japan.
Mnogo novih radnih mesta
U prvim mjesecima nakon Obaminog dolaska na vlast, nezaposlenost je porasla zbog finansijske krize. Od aprila 2009. do septembra 2011. iznosila je devet odsto ili više.
Nakon toga je stopa nezaposlenosti polako opadala, sve dok nije dostigla najniži nivo od 1960-ih, prije nego što je nakratko porasla tokom pandemije korone, zbog koje su mnogi ostali bez posla. Trenutno se stopa nezaposlenosti u SAD kreće oko četiri procenta.
S druge strane, radnici u Sjedinjenim Državama produktivniji su od radnika u drugim zemljama, zahvaljujući inovativnosti, ulaganjima u istraživanje i razvoj, kao i spremnosti na promjenu posla ili preseljenje.
Nejednakost plata na donjem kraju ljestvice
Međutim, u međuvremenu se povećala i nejednakost u platama: SAD su po tom pitanju najneravnopravnija zemlja u grupi G7. Jedan odsto najbogatijih u SAD posjeduje ogroman dio bogatstva zemlje.
Da bi se ušlo među jedan odsto onih koji najviše zarađuju u Sjedinjenim Državama, potreban je godišnji prihod domaćinstva od oko milion dolara bruto. U Velikoj Britaniji je za ulazak u tu grupu potrebno samo oko 250.000 američkih dolara.
Plate šefova preduzeća su više od 250 puta veće od plata prosječnog zaposlenog, istakao je Obama u otvorenom pismu svom nasljedniku u britanskom poslovnom časopisu „Ekonomist“ u oktobru 2016. godine.
Dalje je naveo da je 1979. godine „najbogatijih jedan odsto američkih porodica zarađivalo sedam procenata svih prihoda nakon oporezivanja. Do 2007. taj procenat se više nego udvostručio – na 17 procenata“, napisao je. S druge strane, pozitivno je što se smanjio procenat onih koji žive u ekstremnom siromaštvu.
Useljavanje mjenja SAD
Neregularnu imigraciju u SAD teško je procijeniti, ali dokumentovano useljavanje svakako može. Jedna od mjera za to jeste broj odobrenih boravišnih i radnih dozvola ili „zelenih karti“. Između 2009. i 2022. godine, više od 14 miliona ljudi dobilo je taj status.
Broj stanovnika rođenih u inostranstvu, koji legalno ili na neki drugi način žive u SAD, značajno se povećao u proteklih 50 godina i sada čini veći udio u ukupnom stanovništvu, prema izvještaju Zavoda za popis stanovništva SAD iz aprila ove godine.
Godine 1970. u SAD je živjelo 9,6 miliona stanovnika rođenih u inostranstvu, a 2022. taj broj je premašio 46 miliona, što je gotovo 14 odsto ukupnog stanovništva.
Od ukupnog broja stanovnika, gotovo trećina onih rođenih u inostranstvu došla je u SAD 2010. godine ili kasnije, a polovina živi u samo četiri savezne države: Kaliforniji, Teksasu, Floridi i Njujorku. Više od polovine steklo je američko državljanstvo.
Visoka inflacija zahvata i Ameriku
Inflacija mjerena indeksom potrošačkih cijena, otkako je Barak Obama došao na vlast u januaru 2009. godine, prošla je kroz turbulentne periode.
Prvo je bila na nuli, zatim je otišla u negativno područje, da bi se u junu 2022. konačno popela na visokih 9,1 odsto. Prošlog septembra iznosila je 2,4 odsto, što je najniži nivo od februara 2021. godine.
Međutim, taj relativno kratak period veće inflacije ima dugotrajne posljedice i doveo je do naglog povećanja troškova života za mnoge Amerikance.
Preporučeno
Potrošačke cijene su porasle i glasači su zbog toga veoma nezadovoljni. To je jedno od najvažnijih pitanja ove godine i moglo bi da odluči izbore u takozvanim “swing” državama, dakle onim državama u kojima se očekuje veoma tesan izborni rezultat. I sve to uprkos činjenici da se radi o oblasti koju predsjednik teško može kontrolisati.
Video