Moguće je da je crnogorska demokratska, građanska i pro-evropska opozicija zakasnila sa objavljivanjem svog prijedloga Sporazuma o prevazilaženju političke krize.
To je konzistentan i ozbiljan tekst, koji potvrđuje nespornu i neupitnu evropsku orijentaciju opozicije i koji, na dnevno-političkom planu, direktno obesmišljava poteze i odluke predsjednika Skupštine Andrije Mandića i, još i više, podršku koju on (još uvijek) ima među poslanicima partija koje čine parlamentarnu većinu.Četničkom vojvodi se, očigledno, žurilo: razvoj situacije u Budvi je razbio vještački psihološki i politički zid da se ne može i ne smije sarađivati sa DPS i sa Evropskim savezom. Događaji i razvoj situacije u Srbiji ne vise nad glavom samo Aleksandru Vučiću: Mandić i njegove partije su neke od domina koje ne mogu izbjeći pad kada „predsednik svih Srba“ to više ne bude. Nervoza i žurba su neizbježne.
Većina, sa (još uvijek) neutralisanim i nijemim predstavnicima Bošnjačke stranke i Albanske alternative, sada sjedi iza plavih zastavica EU, kao vrhunskim „dokazom“ o evropskom usmjerenju i namjeri, dok njihova retorika i poruke sve više dobijaju karakteristike narativa počivšeg Demokratskog fronta i njegovih najagresivnijih reprezenata. Plava zastavica kao smokvin list zvanične crnogorske evropske agende!
I, dok crnogorska politička kriza tone na još niži nivo, evropski emisari i diplomate uglavnom ponavljaju formule (i fraze, nažalost) koje su u značajnoj mjeri doprinijele da se Crna Gora, poslije dvije neuspješne i kompromitovane vlade i njihovih čelnika, suoči i sa trećom neuspješnom garniturom izvršne vlasti, takođe kompromitovanom, ali i pod direktnim i presudnim uticajem srpsko-ruskih političkih eksponenata. Čak i bez apsolutno diskreditovanih Bečić-Bogdanović-Krapović demokrata, ta slika je vrlo tmurna.
Ostaje nejasno, bez obzira na više „dobro obaviještenih izvora“ povodom sastanka predstavnika opozicije sa ambasadorima Kvinte i šefom Delegacije EU u Podgorici, što je tačno novina u stavovima te skupine diplomata najuticajnijih zemalja i njihovog evropskog kolege, Austrijanca Johana Satlera. Ako je uopšte ima.
Stiče se utisak, od kojeg je teško pobjeći, da je vojvoda Mandić (bez obzira, to jest uprkos ružnim i opterećujućim najavama povodom njegove navodne krivično-pravne odgovornosti, a za koje je javnost u Crnoj Gori, sasvim nepametno i nelogično, i vrlo neprofesionalno, da ne zaboravimo, „saznala“ preko nekog opskurnog, ekstremno desničarskog i ustašoidnog tv-kanala iz Zagreba), još uvijek korak ispred evropske i američke diplomatije i njihovih poziva da se, svi zajedno, ujedinjeno i beskonfliktno, usmjerimo na evropske integracije.
EVROPSKA AGENDA
Crnogorski politički čvor, naravno, ne postoji izvan i mimo regionalnog, evropskog i globalnog konteksta, koji doživljavaju tektonske poremećaje i potrese, sa epicentrom u Vašingtonu, Avenija Pensilvanija br. 1600.
Što se EU, ali i NATO, tiče, stari/novi stanovnik bijelog zdanja na pomenutoj adresi je razlog za veliku brigu.
Biće potrebno mnogo umijeća, energije i sreće da EU očuva svoje jedinstvo i da se odupre istorijskom izazovu koji pred nju postavlja nova verzija politike američkog izolacionizma i tzv. transakcionizma – krajnje sirovog i brutalnog pragmatizma, i na unutrašnjem, i na vanjskom planu – koji predsjednik Tramp i njegova sjenka Elon Mask ispoljavaju bez ikakvog zazora i kočnica.
Uz to, EU će morati da (pokuša da) nađe odgovor na otvorenu i agresivnu podršku koju Tramp-Mask pokazuju prema vladama i političkim strankama nacionalističke desnice, ne samo u Mađarskoj i Slovačkoj, već i širom Evrope. Maskovo oduševljenje Alternativom za Njemačku (AfD), o kojoj smo već pisali, ukazuje na namjeru da Trampova administracija, na različite načine, gradi ono što neke diplomate i analitičari već zovu „crnom internacionalom“.
Prezir koji je Tramp ispoljavao i tokom prvog mandata prema bilo kakvom obliku multilateralizma u međunarodnim odnosima sada je samo dobio na jačini. Evropski zvaničnici i diplomate su svjesni da će zvanični Vašington preferirati da razgovara sa pojedinačnim zemljama-članicama EU, a ne sa briselskom administracijom. To je njegov teren i to će biti modus operandi.
Uz negativne trendove (u smislu slabljenja uticaja evropskih partija i političara) u mnogim zemljama EU, nove vlade u Evropi, sa većim ili presudnim uticajem desnih nacionalista jednako željno očekuju i Tramp i Vladimir Putin.
Sve će to dovesti do značajnih poremećaja na listi vanjskopolitičkih prioriteta EU. Proširenje, i kao ideja i kao praksa, će trpjeti. Disonantni tonovi se povodom toga najmanje i čuju, jer zvanično i javno zalaganje za proširenje (van izbornih ciklusa, naravno) ne košta mnogo i uglavnom ne proizvodi loše posljedice po onoga ko ih izriče.
Zaokupljeni crvenim alarmom koji se zove Tramp – EU, s jedne, i Zapadni Balkan, s druge strane (uz prijatelje iz Moldavije, Ukrajine, Gruzije i Jermenije), teško će naći energije i zajedništva (čak i da se modifikuje način odlučivanja u EU) da dovrše ijedan projekat proširenja.
To, naravno, ne znači da Crna Gora – ko god da bude u njenoj izvršnoj vlasti u mjesecima i godinama pred nama – treba da odustane od evropske agende. Upravo suprotno. Ali, za kredibilnu i elementarno realističnu projekciju u vezi toga, treba biti svjestan te nove evro-atlantske konstelacije.
EVROPSKA MUKA SA BALKANOM
Ako nam istorija – zamislimo i tu mogućnost, ne samo kao optimističnu i/ili teoretsku projekciju – bude naklonjena apropos Donalda Trampa (da ne izazivamo sudbinu pričom o mogućem uključivanju njegovog emisara Ričarda Grenela u zapadno-balkanske rabote), pa EU zvaničnici i lideri zemalja-članica nađu prostora i interesa da razmišljaju o novoj članici koja se zove Crna Gora, onda bi valjalo podsjetiti što bi bilo korisno da se promijeni, tj. – ako to zvuči manje apodiktično – da se moderira u pristupu Brisela našoj zemlji.
Pođimo od neoborive pretpostavke da evropski prijatelji i partneri znaju sve što se dešava u Crnoj Gori. Sigurni smo – a i mnogi u diplomatskom koru u Podgorici nas uvjeravaju da je to apsolutno tačno i da u to ne može biti sumnje – onda je pitanje promjene odnosa i retorike, kada je o javnom segmentu diplomatije riječ, zapravo pitanje promjene stava, a ne problem spoznaje stvarnog stanja.
Što, posljedično, ukazuje da je suština u namjeri, potrebi i interesu (a sada i sposobnošću) svih zemalja-članica EU da se Crna Gora primi u evropsku porodicu, a ne u nedostatku informacija o, recimo, velikosrpskom nacional-šovinizmu, raznim vidovima anti-crnogorske politike, o bezbjednosnim problemima i kompromitacijama, pa sve do, na kraju, do neizbježnih i neporecivih, nažalost, i vrlo aktuelnih problema sa korupcijom i organizovanim kriminalom.
Nije, dakle, pitanje, da li naši prijatelji Evropljani znaju i shvataju procese u Crnoj Gori, već da li zemlje i administracije koje predstavljaju hoće proširenje ili ne.
(Nećemo zapasti u grešku da u svemu tome i crnogorske vlasti i opozicija – svako na svoj način – imaju odgovornost. Ali, to se podrazumijeva, valjda. Mada je odavno postalo dosadno slušati podsjećanja i na te opštepoznate stvari. Od nas zavisi – na početku i na kraju.)
Kada se govori o evropskoj politici na Zapadnom Balkanu u posljednjoj deceniji – uz sve pohvale i zahvalnost, koje nikako nisu puka kurtoazija, i nesporni napredak u mnogim zemljama, ne može se prenebreći i činjenica da je i ona – politika Brisela, dakle, ali i većih evropskih zemalja – povlađivala i tolerisala aktivnosti i postupke režima u Beogradu, što nije uticalo samo na stagnaciju evropske agende u Srbiji, nego i na njeno ugrožavanje i regresiju u zemljama – susjedima Srbije. Primjera za to je mnogo, i ne odnose se samo na razdoblje kada je u Njemačkoj Angela Merkel bila kancelarka, već se takvi fenomeni mogu prepoznati i u ponašanju drugih, prije svega Francuske.
EVROPSKA ODGOVORNOST
U novim uslovima – da se vratimo Crnoj Gori i najnovijoj fazi njene produžene političke krize – EU zvaničnici moraju izaći iz obrazaca i shema koje karakterišu njihov pristup problemima i situacijama u našoj zemlji.
Neke od početnih izjava komesarke za proširenje Marte Kos i izvjestioca Evropskog Parlamenta Marjana Šareca odslikale su tu mnogo puta viđenu i spoznatu logiku, kao i repetitivnu retoriku koja ih prati.
Nadamo se da se tu radi o početnom oprezu i suzdržanosti – kada je najsigurnije poseći za diplomatskim vokabularom i formulacijama koje su dovoljno generalne i „politički korektne“ – da ne uvrijede, niti politički naškode bilo kome. Ali, ta je faza već prošla.
Crnoj Gori i njenim političarima – kako onima koji su autentični i iskreni zagovornici članstva u EU, tako i onim čije je stvarno evropsko usmjerenje tanje i od najmanje plave zastavice sa žutim zvjezdicama – potrebna je agilna i efikasna evropska diplomatija. Ona može nastaviti da, u javnoj sferi, ponavlja uobičajene generalne poruke, ali ih mora dopuniti i konkretnim i jasno adresiranim stavovima u kojima će građani Crne Gore i njihovi politički predstavnici moći da prepoznaju što nam Evropa tačno misli, što je potrebno uraditi, a što ne može naići na tolerisanje ili saglasnost Brisela.
U tome će, svakako, važnu ulogu imati i pomenuti ambasador Johan Satler, kojega, na našu žalost i zabrinutost, prati loša reputacija iz Bosne i Hercegovine, đe je službovao prije dolaska u Podgoricu. Njegovu, nazovimo je tako, izuzetnu blagonaklonost prema Dodiku i Čoviću i susjednoj BiH, mogli bismo lako „prevesti“ na političku scenu u Crnoj Gori, sa jasnom slikom ko bi mogao uživati slični „preferencijalni status“ od strane Delegacije EU.
To bi bila velika greška, čije smo obrise naslutili i u nekim pasažima obraćanja gospođe Marte Kos u crnogorskoj Skupštini.
Sigurni smo, međutim, da NjE ambasador Satler neće ponoviti takvu grešku. I EU i Crna Gora zaslužuju krajnje otvoreni, iskreni, nepristrasni i prijateljski odnos – koji podrazumijeva otvorenost i svrsishodnost – i na njima zasnovanu uspješnu evropsku agendu.
Preporučeno
Ili bar kredibilni pokušaj da se ona, evropska agenda, ostvari u krajnje kompleksnim – nepovoljnim, turbulentnim i rizičnim prilikama u svijetu u kojem živimo.
Video